Nöbetçi Eczaneler
Kentin şiirlere mevzu olan yedi zirvesinden birinde bulunan cami, yaklaşık 270 yıl evvel bölge halkının isteği üzerine Fatih’te külliye olarak inşa edildi. İnşa sürecinde caminin eğimli yerini sağlamlaştırmak için yapılan Nuruosmaniye’nin altyapısı, cami altında biriken suyun Haliç’e dökülmesini sağladı. Altyapı kapsamında yer alan kuyu ise hala biriken suyun dışarıya tahliye edilmesi misyonunu sürdürüyor.
Kültür ve Turizm Bakanlığı Vakıflar Genel Müdürlüğünce tarihi yapıda yapılan çalışmalara kadar atıl durumda kalan altyapı, mescitle restore edildi. Onarım çalışmalarının akabinde caminin yerini güçlü tutmaya devam eden altyapı sayesinde burası sanatsal etkinliklere ve stantlara mesken sahipliği yapmaya başladı.
AA grubu, Nuruosmaniye Mescidi’ni ayakta tutan eşsiz ve güçlü altyapıyı görüntüledi.
Arkeolog Murat Sav, Nuruosmaniye’nin yalnızca cami olarak değil, bir külliye kompleksi olarak inşa edildiğini söyledi.
İnşaatın 1749 yılında Sultan Birinci Mahmut periyodunda başladığını tabir eden Sav, sultanın vefatının akabinde tahta geçen Üçüncü Osman devrinde 1755 yılında tamamlanan yapının bu nedenle “Nuruosmaniye” adını aldığını anlattı.
Sav, caminin Osmanlı tarihinde mimarlık açısından özel durumu olduğunu belirterek, barok üslup batıda ve bilhassa İtalya’da kullanılsa da Nuruosmaniye’nin, Osmanlı’nın kendi yorumuyla bedel kattığı ve barok üslupla inşa ettiği en değerli birinci yapı denilebileceğini kaydetti.
“Sadece bu külliyenin inşaatı için görevlendirilmiş bir katip var”
Vakıflar Genel Müdürlüğünce cami ve altyapısında onarım yapıldığını lisana getiren Sav, “Aynı vakitte burası Vakıflar Genel Müdürlüğünün mülkü. Zira bir vakfiyeye dayalı olarak inşa edildi. Haliyle yaklaşık olarak 260-270 yaşlarında. Doğal burası için özel değer arz eden kimi mühendislik ayrıntıları da var. Buranın inşaatına dönük bilgileri periyodun bir kaynağından elde ediyoruz. O denli ki yalnızca bu külliyenin inşaatı için görevlendirilmiş bir katip var, Ahmet Efendi. Onun yazmış olduğu hoş de bir risale vardır. Bütün teknik ayrıntıları o risalesinde anlatıyor.” diye konuştu.
Arkeolog Sav, bu risalede Nuruosmaniye’nin altyapısının anlatıldığına dikkati çekerek, caminin yerinde vaktinde Fatma Hatun Mescidi ismiyle küçük bir dini yapı olduğunu, onarılmaya muhtaçlığının bulunduğunu, etraf halkının burada büyük bir cami talebiyle Sultan Mahmut’a başvurduğunu söyledi.
Sav, inşaata başlandığında taban su düzeyinin tespiti için bugünkü avlunun ortasına bir kılavuz kuyu kazıldığını, yaklaşık 17 metre derinliğe inildiğini ve suyun yaklaşık 1,5 metre içinde sert yere gelecek formda, 2 metre 60 santimetre ebadında ahşap kazıkların çakıldığını anlattı.
“Kuyu vasıtasıyla da buradaki sular tahliye ediliyor”
Altyapının Osmanlı devrinde radye temelin uygulandığını aktaran Sav, şöyle devam etti:
“Ne yazık ki pek çok noktada, pek çok yerde bu altyapı bir sarnıç olarak tanım ediliyor. Yani buranın misyonu küçültülüyor. Aslında esasen burası sarnıç değil. Çok net bir sözle bunu söyleyebiliriz. Hatta yer suyunun rahatlıkla tasfiye edilmesi, buraya dışarıdan yağmur suları yahut rastgele bir yerden sızacak suların tahliye edilmesi için de şu an konuşma yaptığımız yerin yanına da derin bir kuyu açılmış. Bu kuyu vasıtasıyla da buradaki sular tahliye ediliyor.”
Sav, eski kaynaklardan öğrendiklerine nazaran Mahmutpaşa Hamamı’nın karşısındaki, üç yüzlü, kurnalı “Acı Çeşme” ismiyle bilinen yapıya buradan çıkarılan suyun paklık yapılması için aktarıldığını vurgulayarak, su tahliyelerinin daima eğim istikametinde Haliç yahut karşıt istikametteyse Marmara Denizi’ne verildiğini, su dağıtım formülünün de bu biçimiyle programlandığını kaydetti.
Yapının bulunduğu arazinin eğimli olduğunun altını çizen Sav, “Bu eğimli yere büyük bir yapı kompleksini oturtacak halde teraslama için ister istemez böylesine bir altyapıya gereksinim var. Bu, çok eski yıllardan beridir uygulanan bir yoldur. Lakin burada abidevi ve su tahliyesini sağlayacak formda, o devir için teknolojisi ismine son derece hoş bir yapı inşa edildi. Hem camiyi abidevi bir biçimde göstermesi hem suların tahliyesi açısından kıymetli bir ayrıntı olarak karşımıza çıkıyor.” ifadelerini kullandı.
“Bu haliyle birinci sefer ortaya çıkarılmış oldu
Arkeolog Sav, cami ve altyapıda yürütülen onarım çalışmalarıyla ilgili şunları söyledi:
“Burası onarım esnasında içerisi çok uzun yıllar çeşitli moloz atıklarıyla kaplandığından ötürü tahliye edildi. Tahliye edildikten sonra bu haliyle birinci kez ortaya çıkarılmış oldu. Sonra da vakit zaman çeşitli stantlarda, bienallerde değerlendirilmeye başlandı. Ve bu tarafıyla de son derece ilgi çeken bir yer haline geldi. Alışılmış ki Vakıfların da bu tarafta eğiliminin olmasından ötürü son derece kıymetli bir hal aldı. Bilhassa Vakıflar Genel Müdürü Sayın Sinan Aksu da tarihi yerler, eski eserler konusunda önemli bir vizyona sahip.”
Sav, açılışı sırasında bina nazırı Derviş Efendi, bina emini Ali Ağa ve Simon kalfaya hilatlar giydirilerek, merasimde çeşitli mükafatlar verildiğini anlattı.
Osmanlı’nın kendi ülke sonları içinde yer alan, inşaatlarda kullanabileceği, kıymet arz eden yapı materyallerini başşehre taşıdığını aktaran Sav, bu nedenle caminin avlusunda Bergama’da kullanılmayan bir kiliseden getirilen pembe granit sütunların bulunduğunu, Mısır’dan çıkarılan bir mermer cinsinin de avluda kullanıldığını kelamlarına ekledi.