Nöbetçi Eczaneler
İstanbul‘da çıkan yangın sonrası yenilenen iç ve dış yerleriyle beğeni toplayan Vaniköy Mescidi’nin ziyaretçileri, ibadet etmenin yanı sıra kütüphanede kitap okuyup boğaz görüntülü bahçesinde keyifli vakit geçirme imkanı buluyor.
Boğaz kıyısında bulunan tarihi yerin onarımı, Kalyon Vakfı ile İstanbul Vakıflar 2. Bölge Müdürlüğü ve Mehmed Vani Vakfı ortasında imzalanan “Restorasyon Protokolü” kapsamında gerçekleştirildi.
Halk ortasında Vaniköy Mescidi olarak bilinen Vani Mehmed Efendi Mescidi, huzurlu iç yeri, bahçesi ve kütüphanesiyle kısa müddette İstanbulluların uğrak yerlerinden biri haline geldi.
15 Kasım 2020’de çıkan yangında ziyan gören ve yapılan kapsamlı onarımın akabinde bir mühlet evvel tekrar ibadete açılan cami ve kütüphanesini her gün pek çok kişi ziyaret ediyor.
Mekana gelenler hem mescitte namazlarını kılıyor, kütüphanede kitap okuyor, ders çalışıyor hem de boğaz görünümlü bahçesinde keyifli vakit geçiriyor.
“Oldukça sade bir mimari üslup görülüyor”
Yapıda gerçekleştirilen çalışmalara ait AA muhabirine açıklama yapan Mimar Tuğba Tetik Kurt, onarım projesinin mimari kontrolörlüğünü üstlendiğini lisana getirdi.
Osmanlı Padişahlarından Sultan 4. Mehmed’in öncesinde papaz korusu olarak bilinen bölgeyi, Türk köyü kurması için Vani Mehmet Efendi’ye bağışladığını anlatan Kurt, “Bu bağış üzerine Vani Mehmet Efendi 1665 yılında bu yapıtı yaptırmıştır. Yapıtta epeyce sade bir mimari üslup görülmektedir.” dedi.
Vaniköy Mescidi’nin mimarisine ait bilgiler paylaşan Kurt, şunları kaydetti:
“Harim yeri kare planlıdır. Yerin kuzeyinde ahşap direkler üzerinde konseyi bir mahfil kat bulunmaktadır. Yapıtın hayli sade, yarım yuvarlak nişli bir mihrabı vardır. Bu bahsettiğim bölgesi kagir duvarlar üzerinde yükselmektedir. Bu özgün olan kısma Sultan 1. Mahmud vaktinde hünkar mahfili ek edilmiştir, burası da ahşap strüktürlüdür. Yapıtın kuzeybatı istikametinde tuğla gövdeli sıvalı bir minaresi vardır, bilhassa tek şerefeli ve tek şerefesinin altında yaprak motifleriyle ve kurşun külahının altındaki girland motifleriyle dikkat çekmektedir.”
“Yeniden ihya edilerek ibadete açıldı”
Kültür ve Turizm Bakanlığı Vakıflar Genel Müdürlüğünün müdafaa ve mülkiyetinde olan yapıtın Kalyon Vakfı sponsorluğuyla tekrar ihya edildiğini aktaran Kurt, Cumhurbaşkanı Recep Tayyip Erdoğan’ın iştirakiyle 16 Haziran 2023’te yapıtın ihya edilmiş formuyla yine ibadete açıldığını tabir etti.
Kurt, onarım sürecinin daha çok renove süreci olarak devam ettiğini belirterek, şöyle devam etti:
“Eserin bir kısım kagir duvarları ve moloz taş duvarları yangından sonra ayakta kalmayı başarmıştı ancak ahşap olan kısımlarında yine ihya ve özgüne uygun ayağa kaldırma çalışmaları yapılması gerekiyordu. İstanbul Vakıflar 2. Bölge Müdürlüğünün yangından bir yıl evvel buranın lazer tarama usulüyle üç boyutlu çalışmalarını yapmış olması rölevelerini çıkarmış olması bize onarım basamağında çok yardımcı oldu. Bu bilgiler ışığında biz yangının evvel izlerini hafızalardan silmek için kolları sıvadık ve hünkar mahfili kısmında birinci olarak çalışmalarımıza başladık, burada yangından epey hasar almış olan, dökülmüş durumda olan sıvaları kaldırdığımızda hünkar mahfilinin özgün, orjinal ahşap oymalı, başlıklı dikmelerine ulaştık. Bu formda yapının tamamında bu formda iz sürmeye başladık. İz sürdükçe ve yapının sıva raspaları tamamlandıkça altından son cemaat mahfili kısmında bilhassa kıymet arz eden nitelikli kalem işi bezemelere ulaştık. O bezemeleri özgün olanlarını yerlerinde koruma ettik ve onaylı projesine uygun halde olmayanlarını tamamladık. Son cemaat mahali şu anda tüm sadeliğiyle, bezlemelerin de yere katmış olduğu tesirle beğenilen bir görünüme sahip.”
“Sıbyan mektebine kütüphane fonksiyonu verildi
Mimar Kurt, yapıdaki onarım çalışmalarının tamamının projesine uygun olarak gerçekleştirildiğine dikkati çekerek, hünkar mahfilinin alt katındaki sıbyan mektebine de kütüphane fonksiyonu verilerek tüm halkın ve kitapseverlerin hizmetine açıldığını lisana getirdi.
Kütüphanede çeşitli mevzularda yaklaşık 1.600 eser yer aldığını tabir eden Kurt, “Biliyorsunuz eski yapıtların yaşayabilmesi için kullanılmaları gerekiyor. Gelecek jenerasyonlara aktarılabilmeleri için kent çeperleri içerisinde fonksiyonsuz kalmış mahaller olarak mukadderatına bırakılmamalı diye düşündük ve yine işlevlendirmeyle bunu hayata geçirdik. Bilhassa genç kısımlar burayı çok tercih edip kullanıyorlar ancak tüm kitapseverlerin kullanımına açık.” değerlendirmesinde bulundu.
Kurt, Vaniköy Mescidi’nin deniz kenarında konumlanan bir ‘Yalı Cami’ olduğunu anımsatarak, hislerini şöyle tabir etti:
“İstanbulluların hem ibadet emeliyle gelebileceği, hem kütüphanemizde ilim, irfan üretilebileceği hem de boğaz havasını içlerine çekebilecekleri huzur bulabilecekleri bir ortam oluşturduk. Onarım uygulaması tamamlandıktan sonra kendim ibadet etmek için de vakit namazımda buraya geldim, huşu içinde ibadetimi yerine getirdim ve çok memnunluk duydum.”
Restorasyon basamağında hünkar mahfilinde yapılan raspalar sonrasında ulaşılan birtakım ahşap dikmelerin daha sonra caminin avlusunda teşhir hedefli müdafaa altına alındığı bilgisini veren Kurt, “Başlıklardan birkaçını da kütüphanenin bir yerinde kullandık. Başkalarını de yine birebir ölçeğinde imal ederek özgün plan şemasında bulundukları yerlerde pozisyonlandırdık.” bilgisini verdi.
Kurt, onarım etabında yangından kurtulan kimi modüllerin koruma edilerek caminin avlusunda teşhir emelli muhafaza altına alındığını aktararak, “Türkiye’de bir Yalı Camii olarak en hoş görüntüye sahip eser olduğunu düşünüyorum ve onarım sürecinde de klâsik çizgilerden çıkmadan, çağdaş dokunuşların yapıldığı en başta gelen örneklerden bir tanesi olduğunu düşünüyorum.”?diye konuştu.