Nöbetçi Eczaneler
Kanuni periyoduna ilişkin olduğu düşünülen mesnevi nüshası Rami Kütüphanesi’nde restore edildi
Yazma Eserler Kurumu Kitap Şifahanesi restoratörü Kevser Görgülü Uçar, mesnevi nüshasına hangi süreçlerin uygulandığını anlattı
İSTANBUL – Cumhurbaşkanı Recep Tayyip Erdoğan tarafından açılışı yapılan Rami Kütüphanesi’ndeki Kitap Şifahanesi kısmında yazma yapıtların bakım ve tamirat çalışmaları yapılıyor. Yazma Eserler Kurumu Kitap Şifahanesi restoratörü Kevser Görgülü Uçar, bakım ve tamiratını gerçekleştirdiği Mesnevi Nüshası için “Konya Mevlana Müzesi koleksiyonuna ilişkin olan bir eser, şu anda da orada bulunmaktadır. Mevlana’yı hepimiz biliyoruz, Müellifi Mevlana Celaleddin-i Rumi olup, lisanı Farsça ve içerisinde ahlak, tasavvuf bahisleri ile ilgili şiirler bulunmaktadır. Tezhip özellikleri de süsleme açısından epey varlıklı bir eser, hem ciltte hem metinde kullanılan teknikler epeyce göz alıcı” dedi.
Açılışı Cumhurbaşkanı Recep Tayyip Erdoğan tarafından gerçekleştirilen, İstanbul’un en büyük Avrupa’nın ise sayılı kütüphanelerinden biri olan Rami Kütüphanesi’ndeki ‘Şifahane’ dikkat çekiyor. Alanında bulunan uzman konservatörler, Kitap Şifahanesi kısmında yazma yapıtların bakım ve tamir çalışmalarını gerçekleştiriyor. Şifahanede dünyada tek örneği kalan ya da çok eski kitaplar, yıpranma derecelerine nazaran aylar süren ayrıntılı çalışmalarla restore ediliyor. Bu yapıtlardan biri de Konya Mevlana Müzesi koleksiyonuna ilişkin olan Mevlana Celaleddin-i Rumi’nin ‘Mesnevi’ Nüshası’ oldu. Konya’dan Rami Kütüphanesi’ne getirilen mesnevi nüshası burada çeşitli etaplardan geçirilerek restore edildi. Çalışmalarına ait bilgi veren Yazma Eserler Kurumu Kitap Şifahanesi restoratörü Kevser Görgülü Uçar, şunları söyledi:
“Yazma yapıtların ömürlerini uzatmak için onlara gerçek müdahaleler yaparak çalışmalarımızı sürdürüyoruz”
Yazma Eserler Kurumu Kitap Şifahanesi restoratörü Kevser Görgülü Uçar, ” Burada yazma yapıtların ömürlerini uzatmak için onlara hakikat müdahaleler yaparak çalışmalarımızı sürdürüyoruz. Konservasyon çok geniş bir terim yalnızca yazma eser değil genel olarak kültür varlıklarına yapılan direkt yahut dolaylı müdahaleler olarak isimlendirebiliriz. Bu müdahaleler yapıtın durumuna ve özelliklerine nazaran olağan ki değişmektedir. Konservasyon süreci yazma yapıtlardan öncelikle ayrıntılı bir belgelendirme ile başlıyor kesinlikle öncesi fotoğraflarının çekimi yapılıyor. Sonrasında ayrıntılı olarak belgelendirmesi yapılıyor ve yapılan her süreç yapıtın kendi özelliklerine nazaran seçiliyor zira her yapıtta farklı bozulmalar, farklı durumlar olabiliyor. Bu kararlar, yapıta nazaran değişmektedir” halinde konuştu.
“Mesnevi nüshası içinde ahlak ve tasavvuf şiirleri bulunuyor”
Kanuni devrine ilişkin olduğu düşünülen mesnevi nüshasının onarımını ve sunumunu gerçekleştiren Kevser Görgülü Uçar, “Mesnevi nüshası Yasal periyodunda istinsah edildiği düşünülüyor aslında istinsah tarihi belgisiz, rastgele bir kayıt bulamadık fakat tezhip özellikleri ve süslemeleri, ciltte kullanılan teknikler araştırıldığı vakit uzmanlar tarafından Yasal Devrinde istinsah edildiği düşülmektedir. Konya Mevlana Müzesi koleksiyonuna ilişkin olan bir eser, şu anda da orada bulunmaktadır. Mevlana’yı hepimiz biliyoruz, Müellifi Mevlana Celaleddin-i Rumi olup, lisanı Farsça ve içerisinde ahlak, tasavvuf hususları ile ilgili şiirler bulunmaktadır. Tezhip özellikleri de süsleme açısından epeyce varlıklı bir eser, hem ciltte hem metinde kullanılan teknikler epeyce göz alıcı. Bu yapıtta şöyle bir durum vardı öncelikle bakır pigmentinden kaynaklı karşılaştığımız bozulma metin kısmında görünmekteydi. Bu bozulma da kullanılan eski tamirlerden ötürü bakır pigmentinin de eklenmesiyle oluşan bir tansiyon vardı ve bu yüzden cetvel kırıkları olarak isimlendiriyoruz, bu cetvel kırıklarını öncelikle sağlamlaştırdık. Cetvel kırıklarının devam etmemesi için sonrasında öteki süreçleri yaptık. Ancak o devrin cilt özellikleri incelendiği vakit bu yapıtın aslında cildinin ön kapaklarının kapak içinde, kapak içi kapaklarının ise tam karşıtı ön kapak ve art kapaklarda bulunduğu tespit edildi. Bu yüzden yapıtı orjinal hale dönüştürdük aslında yapılan eski tamiratta eser farklı bir duruma gelmişti. Tamirat yaparken biz olabildiğince az müdahale etmeye çalışıyoruz yalnızca birkaç forması yapıttan ayrılarak kapakları hakikat halde birleştirildi. Bu teknikler kullanılarak süreç gerçekleştirildi. Biz Yazma Eserler Kitap Şifahanesi olarak Rami Kütüphanesi’nin içerisinde workshoplarımız, sunumlarımız planlanıyor ve bu sunumlarda lisans ve lisansüstü öğrencilerini davet ediyoruz. Burada yapılan uygulamaları merak edenler olursa buraya gelebilirler. Rami Kütüphanesi’nin resmi sitesinde bu uygulamalar ilan ediliyor” sözlerini kullandı.
“Her bir yapıtı bir konservatöre veriyoruz”
Yazma yapıtların restore edilmesine yönelik çalışmalar hakkında konuşan Türkiye Yazma Eserler Kurumu Başkanlığı, Kitap Şifahanesi ve Arşiv Dairesi Lideri Nil Baydar, “Şu an da bulunduğumuz yer Rami Kütüphanesi içindeki Kitap Şifahanesi’nin bir atölyesi. Biz 2010 yılında kurulan genç bir kurumuz. Kitap Şifahanesi de 2012 yılından bu yana faaliyetlerini sürdürüyor. Biz daha evvel Süleymaniye’deydik, yaklaşık 3 buçuk ay evvel Rami Kütüphanesi’nde görmüş olduğunuz yerlere taşındık. Burada, Yazma Eserler Kurumu Başkanlığımıza bağlı kütüphanelerdeki eserler başta olmak üzere Türkiye’deki ve bazen de dünyanın farklı yerlerindeki yazma yapıtların korunması ve tamirat çalışmalarını yürütüyoruz. Bu çalışmalarda yeni aldığımız çalışanımızla birlikte 74 kişi kadar konservatörümüz oldu. Kimyagerlerimiz ve biyologlarımız çalışıyor. Onun dışında uzmanlarımız var. Yazma Eserler Kurumu’ndaki başka Çeviri ve Yayım Yazma Eserler Daire Liderleriyle birlikte çalışıyoruz. Eserler buraya gelmeden evvel böcek ve mikroorganizmadan arındırmaları için derin dondurucuya giriyorlar. Daha sonra kuru temizlikleri buraya gelince yapılıyor ve sonrasında her bir yapıtı bir konservatöre veriyoruz. Konservasyon çalışmaları, konservatör eşliğinde belgelemeden, tahlillerinden ve yorumlamasından itibaren başlıyor. Konservasyon çalışması bitip kutulanıp, kütüphaneye teslim edilinceye kadar ki tüm süreçleri bir konservatör yapıyor. Milletlerarası standartlardaki gereçleri ve o yolları kullanıyoruz. Dünyada ve öteki medeniyetlerde kullanılan usulleri biz kendi yazma yapıtlarımızın gerecine ve tekniğine uygun halde düzenleyip yine yorumluyoruz aslında. Bir kişi yılda yaklaşık 4 – 5 eser yapabiliyor. Tamirat süreçleri münasebetiyle daha az bozulmuşsa daha fazla eser yapılabiliyor lakin çok ağır bozulmuşsa bazen 1 eser de 1 yıl kadar sürebiliyor” dedi.