Uzman isimden kıymetli açıklamalar! Türkiye savunma kalkanı mı geliştirdi?

• HABER7 – ÖZEL

TR Anten Elektronik A.Ş’nin Genel Müdürü Prof. Dr. Lokman Kuzu, Haber7 Genel Yayın Direktörü Osman Ateşli’nin konuğu oldu. Merak edilen birçok bahse ait açıklamalarda bulunan Prof. Dr. Kuzu, Türkiye’nin savunma sanayiinin kıymetli düzeyler atladığını kaydetti.

İşte Prof. Dr. Lokman Kuzu ile gerçekleştirdiğimiz röportajımız…

BİZE “SİZ YAPAMAZSINIZ, BECEREMEZSİNİZ” DEDİLER

Elektronik harp sorununda Türkiye şu anda hangi noktada? Siz hangi çalışmaları yapıyorsunuz?

Tarih prestij Haberle bakıldığında Kıbrıs Harekatı sırasında yaşanan ambargolar aslında bize bir ölçü ders veriyor. O dersten çıkarılan sonuçlarla da ASELSAN, Roketsan, Havelsan, TAİ üzere şirketlerimiz kuruluyor. Ve bugün gelinen noktada savunma sanayiinde çalışan yüzlerce firmamız var. Yerlileşme ve ulusallaşma ismine da çok hoş adımlar atılıyor. Bilhassa son 20 yılda çok büyük adımlar var. Mesela Baykar’ın çıkması ve yaptığı teknolojiler İHA/SİHA’lar bir vizyon açtı aslında. Bizim de yapabileceğimizi gösterdi. Zira Türkiye’deki en büyük eza bir tanesi oydu. Yani bu türlü bir algıyla yetiştirildik biz okullarda. ‘Siz yapamazsınız. Biz sizin isminize yaparız. Siz kim oluyorsunuz? Siz bu işi beceremezsiniz.’ Lakin o denli olmadığı anlaşıldı. Ve savunma endüstrinde yeterli bir noktada olduğumuzu düşünüyorum. Olağan gidecek daha çok yolumuz var.

ELEKTRONİK HARP TEKNOLOJİSİNDE DÜZGÜN DURUMDAYIZ

Elektronik harpte de şirketlerimiz var. Ben TR Anten Elektronik A.Ş. Genel Müdürüyüm. Biz anten geliştiriyoruz. Şimdiye kadar yirmiye yakın anteni yerlileştirdik. Füze anteni, helikopter anteni, istihbarat antenleri, telsiz antenleri, çanak antenleri var. Hasebiyle savunma endüstrinde sistemin değerli kesimlerinden bir tanesi. Diyelim ki bir tank üzerinde bir anteniniz var. Bir ağaçlı bir yerden geçtiniz. Anteniniz kırıldı. O sistemi çöpe at. Yani sistem çalışmıyor. Münasebetiyle antenin yeterli bir yayla desteklenmiş olması lazım. Ya da her halükarda yedekli çalışıyor olmanız lazım. Bir biçimde yağmur da yağsa, kar da yağsa bağlantının kesilmemesi lazım. Soğuk havada, rüzgarda çalışıyor olması lazım. Birçok parametre var olağan. Biz bunlara yönelik çalışmalarımıza devam ediyoruz. Elektronik harple ilgili de firmalarımız var. Orada eserler çıkıyor. Simülasyon programları, Küçük füzeler vesaire vesaire. Güzel bir noktada olduğumuzu düşünüyorum.

Elektronik harp manasında savunma kalkanı geliştirebildik mi?

Bu tıp çalışmalar var fakat esere yönelik olarak daha işin başında olduğumuzu söyleyebilirim.

YA YÜKSEK FİYAT ÇEKİYORLAR, YA DA GECİKTİRİYORLAR

Peki antenler başta olmak üzere mevcut teknolojileri geliştirme noktasında ne durumdayız?

 Türkiye’de en büyük düşüncelerden bir tanesi aslında materyalde. Materyal teknolojilerinde Amerika öğrencilere 2000’li yıllarda harikulade burslar veriyordu. Ve o teknolojilere fevkalade kıymet verdi. Uygun bir noktada olduklarını düşünüyorum. Dünyada tahminen de bir numara onlardır. Lakin Türkiye’de de bu tıp eksikler artık görülmeye başlandı. Sebep de yediğimiz ambargolar. Zira kimi şeyleri almaya kalktığınızda çok fazla üretici yok. Birkaç üretici çıkıyor karşınıza. Ve size export lisansı olacak diyerek sizi bir şeye zorluyor. Ya vakit olarak sizi geciktirmiş oluyor. Ya da yüksek fiyat çekiyor. Hasebiyle bunları aşmak için de bizim el atmamız lazım. Benim şimdiye kadar yaptığım projeler oldu. 6 sene kadar TÜBİTAK Uzay Enstitüsü’nün başındaydım. Türksat 6A projesini başlatandım. İMECE uydusu, imaj uydusu, optik merkez, pak odalar… 7 küsur metrelik bir yer istasyonu yaptık. Yani hoş altyapılar ve hoş projeler kazandırdık. İMECE uydusu biliyorsunuz birkaç ay evvel fırlatıldı ve testleri devam ediyor. Çok hoş manzaralar alınıyor. İşte oralarda yaşadığımız meselelerden biz ders çıkardık. Münasebetiyle o derslerle de yeni yatırımlar yapılıyor. Bizim alamadığımız kimi alternatifi bulamadığımız birtakım hususlarda yatırımlar oluyor. Ve o yatırımların sonucunu da inşallah önümüzdeki devirde de görmüş olacağız. Yani bunlar bu türlü süratli olmuyor. Yavaş ilerliyor. Zira bir anda o eksikleri gidermeniz mümkün değil. Yatırımlar gerekiyor. Türkiye’de o manada teknolojide son yıllarda fevkalade yatırımlar var. Olağan bunu hızlandıran diğer faktörler de var. Yani birincisi artık haberlere çıkıyoruz. İkincisi teknolojide bir noktaya eriştik. Bir kısım masadaki oturuşumuz değişti. Bir yandan da bu işin yani Teknofest üzere bir tertibi da yapılıyor.

BUNLARIN HEPSİ BİZE DERS VERİYOR

Türkiye’de hakikaten savunma endüstrinde kritik ilerlemeler sağlandı. Yerli üretimde hangi evredeyiz şimdi? Bunun dışında işte vakit zaman bir dışarı bir eseri tedarik etmeye çalıştığımız vakit zorlandığımız ya da çeşitli ambargolarla pürüzler çıkarıldığını görüyoruz. Bizim kendi eserimizi üretme konusunda durumumuz nasıl? Mesela bu türlü bir engelleme karşısında sonrasındaki adım ne oluyor? Nasıl başarabiliyor muyuz? Bunu çok merak ediyorum. Ve sizin için kritik yerleştirilmesi gereken problem alanınızla alakalı ne var? Bunlardan bahsedebilir misiniz?

Bir defa bir ülkenin iktisadını sürükleyen diyelim 2 ana kesim var. Birincisi savunma bölümü, başkası de sıhhat kesimi aslında. Sıhhat dalında hala çok işimiz var. Oradaki ekipmanların birçoğu yurt dışından geliyor biliyorsunuz. Bununla ilgili de aslında bir geçmişte bir çalışma başlamıştı. Şu anda ne durumda bilmiyorum. Fakat onunla ilgili de bütçeler ve projeler yapılırsa ben eminim ki, orada da bir muvaffakiyet noktası alırız. Öbür taraftan savunma endüstrinde ise bütçeler açılmış durumda. Artık uydu yapabiliyoruz, imaj uyduları yapabiliyoruz. Haberleşme uydusu yapabiliyoruz ki; 2024 yılında Türksat 6A’yı fırlatmış olacağız, inşallah.

Bunun dışında füzeler yapabiliyoruz fakat bununla birlikte yurtdışıyla yani Birleşmiş Milletler nezdinde ve Milletlerarası arenada imzaladığımız birtakım mutabakatlar var. Kimileri bizi mani olabiliyor. Ancak bunların hepsi bize ders veriyor. Ve o dersler sonucu da biz bu şeylere el atılıyor. Yani bu bu çeşit bahislere el atılıyor. İşte alüminyumun tipleri var mesela. Şu anda bir yatırımcı bunun şu yatırımını yapıyor. Yani 5000 serisi, 6000 serisi bulunuyor da öbürleri yurtdışından geliyordu. Artık muhtemelen onlar da yapılacak. Pille ilgili yatırımlar yapıldı. Termal pil, olağan başka piller vesaire vesaire… Baktığınızda materyal teknolojisinde de yatırımlar var. İşte solar panellerle ilgili biliyorsunuz yatırımlar var. Aslında hoş gidiyor. Fakat bir yandan da baktığımızda daha çok gidecek yolumuz var. Mesela motor teknolojisi 5-6 altı yıldır tahminen gündemimizde. Bununla ilgili de yatırımlar oldu. Yapılanlar ve daha devam edenler var. Zira orada size ambargoyu koydu an yaptığınız helikopteri satamıyorsunuz. O denli bir sorun vardı, şu anda çözülüyor.

BAŞARAMADIĞIMIZ ŞEY OLMADI

Kendi göbek bağınızı kendinizin kesmesi lazım. Yani ben uydu teknolojisi olsun, savaş teknolojisi olsun, ben irade konulduğu surece mühendislerimize güveniyorum. Benim el attığım teknik sorunlar içinde daha başaramadığımız olmadı. Yani biz bu işi yapamadık dediğimiz bir şey çıkmadı. Uyduysa uydu, ekipmansa ekipman yapıldı. Ya bu iş sorunu biraz mühendislik sorunundan çok irade ve bütçe sorunu. Bütçe verilirse, irade konursa, gerçek şahıslar istihdam edilirse, yapamayacağımız, çözemeyeceğimiz bir teknik sorun yok.

ZEKİ ÇOCUKLAR ÜNİVERSİTEYİ YURTDIŞINDA DEĞİL TÜRKİYE’DE OKUMALI

Yurtdışından eğitim alıp Türkiye’ye dönen bir isimsiniz. Beyin göçü sorunu çok tartışılan bir sorun. Bilakis beyin göçü konusunda nasıl bir adım atılmalı? Bizim harika beyinlerimizi yetiştirmemiz açısından ne üzere çalışmalar yapılmalı?

Mesela Eray Aktokluk diye bir kardeşimiz var. Bana ulaşmıştı. Bundan bir 5-6 yıl evvel yedi sekiz yıl evvel şu anda ferdi çok zeki bir çocuktu. Biz o vakit fark ettik. Artık bu çeşit çocuklar biliyorsunuz süratli öğreniyor. Yani olağan sınıfa koyarsanız bu çocuklar sıkılır. İngilizce mesela kendi kendine okuyarak öğrenmiş. Tam düzgün değildi fakat ben gördüğümde 11 yaşındaydı. Eray şu anda 20 yaşında civarındadır. Alışılmış anne baba yetişemiyor durumuna. Bu türlü çocukları özel bir sınıfı alıp o formda eğitmek lazım. Bu iş için biraz emek gerekiyor. Emek verirseniz o çocuklar süratli gelişir. Genelde Türkiye’de bir program vardı. Birinci iki 100-200’e giren öğrencileri direkt yurt dışına gönderebiliyorlardı. Bakmışlar ki istatistiklere bu öğrencilerin birden fazla yurt dışında kalıyor. Genelde bizim tavsiyemiz üniversite burada okumaları. Zira burada bir anı oluşturuyor, arkadaşlık ediniyor. O denli bir öğrenci eninde sonunda bu ülkeye dönmek istiyor. Lakin liseden sonra yurt dışına gittiyse büyük ihtimalle orada kalacak. Yani oradaki kalan insanların da Türkiye’ye yararı var. Lakin biz burada bilhassa son 10 yılda hızlanmış bir savunma sanayi kesimimiz var. İnsan kaynağına gereksinimimiz var. Bu çeşit öğrencilere gereksinimimiz var.

KATMA KIYMET SAĞLAYACAK ÖĞRENCİLERLE ÖZEL İLGİLENMEMİZ GEREKİYOR

Biz çok olağan öğrenci alıp da bu projeleri yapabiliriz lakin eminim ki biri 2 yıl sürecek, başkası 1 yıl sürecek. Yani profili yüksek. Süratli öğrenen öğrencilerle Bir projeyi bitirmek her vakit için daha süratlidir. Her vakit için avantaj kazandırır size. Bunu çalışırken yaşıyoruz. Hani herkes diyor ki ben de mühendisim. O denli değil. Yani biri 100 binle girmiş oburu birinci 1000’de girmiş. O fark ediyor. Yalnızca IQ değil de yani EQ, RQ, SQ dediğimiz katsayıları da yeterli olanlar kazanıyor. Her vakit IQ’su yüksek olan bazen arızalı olabiliyor. Yani toplumsal şeyleri faaliyetleri kasvet çıkarabiliyor. Ancak dediğim o katsayıları hepsinden olan öğrencilerimiz var, 1000’den 2000’den 5000’den. Bu tıp öğrencileri farklı pahalandırmak lazım, başka yetiştirmek lazım. Bir toplumun içine soktuğunuzda kaybedebiliyorsunuz. Onları kaybetmeden yetiştirmek lazım. Ulusal Eğitim Bakanlığı’nın bu türlü bir projesi var mı bilmiyorum. Bu ülkeyi yönetecek, bu ülkede bir katma paha sağlayacak öğrencilerle biraz daha özel ilgilenmemiz gerekiyor. Öbür türlü imkânı bulan hani yurt dışına kaçarak gidiyor diyeceğim lakin ben yurt dışında hem Amerika’da okudum, çalıştım. Fransa’da, Japonya’da çalıştım. Münasebetiyle yurt dışı da bu türlü kucağına açmış, ‘Hadi buyurun gelin.’ Bu türlü bir şey de yok natürel ki. Lakin o denli bir algı estiriliyor ki güya yurt dışı bu türlü çok güzelmiş üzere. O denli değil. Yani sonuçta bu ülke bizim ülkemiz. Bu ülkenin hoşlukları var. Mühendisler olarak biraz daha gelir düzeyinde bir dengeleme yapılırsa ki; şu anda son birkaç yıldır da yapıldı. Yani ASELSAN ve TAİ mühendisleri gidiyordu. Bunlara maaşlarla ilgili düzenlemeler yapıldı. Ve o hareket biraz durmuş oldu. Yani Türkiye’de de çok hoş imkanlar var. Çok hoş projeler var. İçinde olmak isteyeceğiniz projeler; Türksat 6A, İMECE uydusu üzere… Artık 0,5 metre çözünürlükte bir uydu mesela. Münasebetiyle çok hoş projeler var. Yalnızca bununla ilgili beşerler yalnızca maaşa bakmıyor, bedel görmek istiyor. Bütün öykü bu. Kıymet gösterirseniz, imkan verirseniz, beşerler siyasetle de ilgilenmek istemiyor aslında. İşine odaklanmak istiyor. Bütün bu yanlışsız, liyakate uygun insanları misyona getirip bu işleri başarmak gerekiyor. Son yıllarda bu tıp projeler var. Tekrar bir silkelenip bu mühendisleri toparlayacak programlar düzenlenebilir. Ki, düzenleniyor ancak bir kısmının yurtdışına döndüğünü düşünüyorum. Bu türlü bir algı da estirilmemesi gerekiyor. Yani o denli bir algı estiriliyor ki güya burası çok makûs, oralar çok hoş, güllük gülistanlık. O denli değil. Ben orada yurt dışında yaşadığım için biliyorum. O denli değil. Hasebiyle ülkemiz hoş bir ülke. Hoş projeler var. Mühendislerimize biraz daha o beklentilerini verebilirsek daha çok mühendis kalacaktır diye düşünüyorum.

TÜRKİYE’NİN O ÇIKIŞI YAKALADIĞINI DÜŞÜNÜYORUM

Teknoloji dahil savunma sanayi nitekim önemli gelişim var ve üretim atağına kalkmış görünüyor. Pekala gelecekte Türkiye’yi nerede görüyorsunuz? Bu gelişim devam eder mi?

Bu devam eder diye düşünüyorum. Fütüristlerin birtakım öngörüleri var. Kimileri çıkıyor kimileri çıkmıyor tahminen fakat hani genelde bu sinemalarda bizim seksenlerde gördüğümüz o açılan kapanan kapılar mesela bugün artık hayatımızda. Fütüristlerin bir kısım şeyleri 30-40 yıl sonra tutuyor. Hani yani otuz yıl sonra tahminen kırk yıl sonra tutuyor. Onların öngörüsü genel olarak birtakım ülkelerin çıkış yapacağı formunda, bunlardan bir tanesi Türkiye. O çıkışı yakaladığımızı düşünüyorum. İnşallah sekteye uğramaz. Yani zira o çıkışta da yani bizi iteleyen güç ise savunma sanayi.

BİZİM İNSANIMIZ ÇOK PRATİK, BU TÜRLÜ BİR FARKIMIZ VAR

Biz o dalgayı yakaladık diyebilir miyiz?

Ben ben yakaladığımızı düşünüyorum yani bizim insanımızın bir farkı var. Bakın ben Japonya’da da Mitsubishi Elektrics’te çalıştım. Yani bizim insanımız çok pratik. Bu türlü bir farklılığımız var. Yani biz motamot çalışan bir Japon üzere değiliz. Onların da bir avantajı olabilir. Lakin biz bazen pratiği bulmada süratli tahlil üretmede farklı bir milletiz. Yani bir Amerikalı üzere, bir Avrupalı üzere de değiliz. Lakin bizim o o tarafımız bazen çok daha süratli bir yerden bir yere fırlamamızı sağlayabilir. Ben onun geleceğini düşünüyorum. Yani biz güzel bir noktayı yakaladık. Bilhassa tahminen Teknofest’ten bahsetmek lazım. Artık her ülkede müsabakalar oluyor. Türkiye’de de bu müsabakalar vardı. İşte ‘enerji challenge’ vardı. İşte sıhhat teknolojileri müsabakası, şu müsabaka, bu müsabaka diye baktığınızda o yarışları bir ortaya getiren, toparlayan, bir çatı altında yapan bir tertip ortaya konuldu.

TEKNOFEST BUNU ÇOK YETERLİ ANLATTI

Şimdi bir de astronomiyle ilgili aktifliklerin yapıldığı Astrofest var. Bir defa insanımıza, gençlerimize, çocuklarımıza şunu anlattık; ‘Bakın biz bunları yapabiliyoruz. Siz de mühendis olun, siz de tabip olun.’ Bu ortada doktorlukta açıkçası dünyada Türk tabiplerin üzerine ben tanımam. Zira sahiden çok yetenekli hekimlerimiz var. Riske girebiliyorlar ve çok başarılı operasyonlar yapıyorlar.

OKULDA VERİLEN HER DERSİN BİR YARARI VAR

Mühendislik açısından çocukluğumuzda bize ‘Siz yapamazsınız biz yaparız.’ denildi. Biz onu aştığımızı düşünüyorum. Bu Teknofest de bunu çok âlâ anlattı. Bana gelen çocukların genelde bu genel matris ve matematik kavramlar için şunu soruyorlardı; ‘Ya bu ne işe yarıyor ki?’ ‘Ya hocam üçe üç matrisi çözüyoruz. Niçin çözüyoruz ki?’ Ya ekranda gördüğün o döndürme, etme, en kolayından art planda bir matris çözmedir. En kolayından. Bu aldığınız derslerin hepsinin bir manası var. Her şeyiz size bir yararı olacak. Şu anda göremiyor olabilirsiniz. Yani biz onun için de staj yaptırıyoruz çocuklara.

O UFKU VERMEMİZ LAZIM

Teknofest’lerde eserleri gösteriyoruz, anlatmaya çalışıyoruz; ‘Bakın bunu biz yaptık’ diyoruz. Hasebiyle onu ilişkilendirdiğimiz surece insanların kendine inancı artacak. Çocuklar da buralara katkı sağlayacak. Ya biraz gaz sıkıntısı diyeceğim fakat yani aslında baktığınızda evet biraz gaz sorunu. O ufku vermeniz lazım. ‘Sen bunu yapabilirsin’ demen lazım. O teknoloji şenliği bir sürü müsabakayı bir ortaya getirdi.

ESKİDEN YAPILAN ESERLERİ GÖREMEZDİK

Ürünler artık evvelden bu kadar eserleri görmezdik biz. Göreceğimiz bir ortam da yoktu. Bir sefer fabrikalara giremezdiniz ki. Yani bir tesise gireceksiniz helikopteri göreceksiniz, mümkün mü? Kim gösterecek onu? Ya her şey kapalıydı. Kendi insanından gizliyordun. Kendi insanından teknolojisini gizliyordu, bu türlü bir şeydi. Şu anda bu Teknofest’le bu açıkçası açıldı, gösteriyoruz. Öğrenciler artık bir proje bazlı öğretime geçtiler. Artık müsabakalara girmek için öğrenmek zorunda kalıyor. Phyton öğreniyor, donanım öğreniyor, yazılım öğreniyor, kodlama öğreniyor, bir sürü şey öğreniyor. Ve bunun eser olarak örneğini de gördükçe de güzeline gidiyor. Bunlar aklında kalıyor. Ve diyor ki ‘hayat bu’. Yani olması gereken bu. Matematik, fizik, teori… tamam güzel bir mühendis olmak için onlar da lazım. Ancak fizikî görmeyince tahminen ‘hayatım boyunca kullanmayacağım şeyleri niçin gördüm ki’ diye tahminen soğuyor o işlerden. Lakin şu anda ARGE mühendisleri, tasarım mühendisleri, tahlil mühendisleri, test mühendisleri birçok mevzuda mühendis yetiştiriyoruz.

TEKNOFESTLERİN VİLAYET İL OLMASINDA YARAR VAR

Bu Teknofest’lerin çok büyük yararı var. Haftaya Ankara’da olacak. Ben de katılacağım. Olağan vilayet il olmasına büyük yarar var. Bizim orada TR Anten olarak direkt bir standımız yok. Lakin bir iştirak sağlayacağız. Orada muhtemelen öbür kurumlarımızın standında olacağız biz. Vilayet il olmasının şöyle bir yararı var; Antalya’daki bir öğrenci Ankara’ya ya da İstanbul’a gelmek zorunda değil. Birçok kişinin tahminen gelme imkanı olamayabiliyor. İzmir’de, Samsun’da yapılıyor. Bölgesel olarak da yapılması büyük yarar var. Zira herkese ulaşmamız lazım bizim. Yalnızca belirli imkanları olan insanlara değil herkese ulaşmamız lazım. O mana hakikaten hoş bir iş yapılıyor. Ben T3 Vakfı’nı da kutluyorum. Birinci başta bu tıp tertipler yapılırken ben de katılıyordum toplantılara.

YARIŞMALARDA TEKNOLOJİK ESERLER ÇIKIYOR MU?

Bence uygun bir noktayı tutturduk. Bu, dünyada da bu türlü. Yani dünyada da müsabakalar yapılarak kimi teknolojiler geliştiriliyor. Burada da yarışlar yapılıyor. Bir sürü müsabakalar var. O yarışlar sayesinde aslında teknolojiyi biraz zorlamış oluyorsunuz. Lakin şunu soruyorlar bazen bana, ‘Ya bu müsabakalardan bir eser çıkıyor mu?’ Beklemiyoruz. Lise talebesinin ya da üniversite talebesinin çok büyük bir şey yapmasını beklemiyoruz. Zira teknoloji tek bireyle gelişmiyor. Birçok kişi katılıyor. Artık eskisi üzere yüzyıl evvel bir kişi bir discovery yapıyordu. Artık grup işi, bir kişinin yapacağı bir şey değil. ‘Aşı buldum ben buldum.’ Yok o denli bir şey. Tahminen yüz kişi çalıştı. Tahminen bin iki bin kişi çalıştı. Onun için tekne burada açıkçası araştırmayı öğreniyorlar. Bir şeyi geliştirmeyi öğreniyorlar. Olağan bu iş hayatına girdiklerinde de bize çok büyük yararı var. İş hayatında yani biz patron olarak çok büyük yararlarını görüyoruz.

NASA’NIN 2 BİNDEN FAZLA YAN ESERİ VAR

Benim doğal toplumda konuşulan şeyleri, vakit zaman dinlendirme arzum oluyor. Doğal vakit zaman ‘Bu kadar problemler var, ekonomik sorunlar var. Uzaya gitmek ya da o denli bir hayal kurmak, o denli bir probleme, bütçe ayırmak ne kadar yanlışsız?’ deniyor. Siz ne düşünüyorsunuz?

Şimdi biliyorsunuz, 4 Ekim 1957’de yörüngeye birinci uyduyu fırlatan Ruslar oldu. Alışılmış uzay çağı orada başladı diyebiliriz. Çabucak arkasında 1960’ların başında Endonezya’ydı sanırım, uzaya ilgi duydu. Eleştirdiler; ‘Niye uzayla ilgileniyorsun ki?’ Endonezya’nın sıkıntısı de diğerdi. 7000 tane adadan oluşuyor. Bunların bağlantısını sağlaması için de ya 7000 adayı birbirine bağlayacak kabloyla ya da bir uydu yapacaktı. Kim haklı çıktı? Natürel ki o kurumun fikirleri haklı çıktı. Zira uzay teknolojileri bugün dünya üzerinde bir network varsa bu networkün büyük kısmı okyanuslardan denizlerin altından fiberlerden kablolarından masraf. Lakin çok küçük bir kısmı tahminen binde biri uydulardır. Lakin uydular kritiktir. Uydu teknolojilerine ülkeler yatırım yapıyor. Lakin baktığınızda bu yatırımın direkt uzayla ilgisi olmayabiliyor. Çıktıları var. Öteki alanlarda da alışılmış NASA’nın 2 bin küsür ‘spinoff’ları var. 1970’lerden beri tuttuğu raporladığı yan eserler var. Bugün cep telefonlarında gördüğünüz HD kamera bir uzay çalışması sonucu bulunmuş bir şeydir. Ya da ameliyat, ekran, işte bir kısım gereçler vesair…

UZAY TEKNOLOJİLERİ KIYMET ÜRETİR

Uzay bu türlü bir paha üretir. Yani yalnızca uzay değildir aslında. Uzay kritiktir. Aslında bir manada teknolojiyi geliştiriyorsunuz. Size hudut verilmiş. Mühendislere bir güç bir sorun vermiş. Ben bu sıkıntı sorunu çalışırken de bir şey geliştiriyorum. Bir şey de yan eser olarak çıkabiliyor. Yahut sonuçta bir öteki tesiri de sonuçta kritiktir. Yani atıyorum bir büyükelçinizle Dışişleri Bakanlığı olarak merkezi olarak herhalde sabit çizgi telefon üzerinden görüşmezsiniz herhalde. Sonuçta kriptolu bir telefon lazım, bir yer istasyonundan uzaya çıkacaksınız. Uyduğunuzdan da size düşecek o sinyal. Sonuçta sabit sınırdan gittiğinizde o güvenliği garanti edemezsiniz. Münasebetiyle kritikliği var. Öteki bir sisteme girmemeniz lazım. Yani çok özel bir bilgi varsa o bilginin orada konuşulmaması lazım, sabit çizgi kullanılamaz. Yurtdışında bir sürü kurumunuz var. Münasebetiyle bu kurumlarla irtibatı sağlamanız lazım. Daima manzara çekiyor olmanız lazım tahminen. Birtakım şeyler var ki İHA/SİHA’lar yarar etmeyebiliyor. İzlanda’da bir volkan dağı var. 2010’da patladı bu. Onun imgelerini İHA’larla çekmenizin ihtimali yok. Zira külleri 13 kilometreye fırlıyordu. Onu uyduyla çektiler. Mesela hudut ülkeden siz bilgi almak istiyorsunuz. Bunu hava alanında yapamazsınız. Uydularla yapmak zorundasınız.

ÇALIŞAN VE ÖĞRENEN GENÇLER KAZANACAK

Teknolojik gelişmeler sizi ürkütüyor mu? Vakit zaman toplumda nereye gidiyoruz soruları soruluyor.

Sosyolojik sorunları beraberinde getirdi. Toplumları değiştiriyor o kesin. Bağlantının artması bazen avantaj, bazen dezavantaj. Tamam, çocuğumuz bir yerde. Nerede olduğunu biliyoruz. Onu merak etmiyoruz. Hatta takip ediyoruz online olarak. Bu hoş bir şey olabilir. Lakin mahremiyet diye bir şey bırakmadı. Evet. Her şeyimizi paylaşıyoruz. Yediğimiz yemeği paylaşıyoruz. Arkadaşlık alakalarını bile paylaşıyoruz. Sizin kimle arkadaş olduğunuz istihbarat zaafıdır. Aslında bu biraz nitelikli gaye olan beşerler çok şey paylaşmazlar. Yani o zira zafiyettir. Münasebetiyle teknolojiyi bir yandan âlâ kullanan için düzgün bir şey. Lakin teknolojik bir bağımlılık yapıyorsa… ‘Bakalım beni kaç kişi ‘like’ladı? Bakalım beni kimler takip ediyor?’ Bu türlü bir anlamsız, boş işlerle uğraştırıyorsa yazık. Ancak bunu hakikat kullanan gençler çok. Çalışan gençler, öğrenen gençler kazanacak. Her periyotta olduğu üzere her devirde çok çalışan kazanır. Bu devirde de o denli.

HER ŞEY DENETİM EDİLİYOR

Bunu biz avantajımızla kullanabiliriz. Bir bıçak var, bunla beşerde kesebilirsin ekmek de kesebilirsin. Yani hasebiyle bu bunu avantajımızla kullanmamız gerekiyor. Onun için gençlere daima şunu tavsiye ediyoruz. Dikkat edin. Yani kullandığınız toplumsal medya hesaplarında şunları her şey denetim ediliyor. Her şey kaydediliyor. Siz işe girerken ya da bir bir şey yapacağınız da bunlar görülüyor. Hani sanmayın ki, orada yazdınız, küfrettiniz, gitti filan. Bu türlü boşluğa ve uzaya gitti. O denli bir şey değil. Her şey kaydediliyor. Karşınıza bir gün getirip koyabilirler. Hele hele nitelikli bir maksat olma durumunuz varsa, bir bakan olacaksanız, bir başbakan yahut bir lider olacaksanız bir yere bir vazifeye gelecekseniz, genel müdür olacaksanız, bunlar karşınıza çıkacak. Her vakit onu söylüyoruz. Yani güvenlik sorunu, siber son konusu daha kıymetli hale geldi ki bu korona periyodunda de biliyorsunuz internetler daha fazla kullanılmaya başladı. Yani zira meskenden artık eğitimleri online yapıyoruz. Ben çok tercih etmiyorum fakat mecbur kaldık ‘Covid’ periyodunda bir tahlil üretmeye. Münasebetiyle o o teknikler seçildi. Yani hala göz göze eğitimin tesirli olduğunu biliyorum. Daha öğretici olduğunu biliyorum. Uzaktan eğitim maalesef hani birtakım mühendisler bu korona periyodunu geçiren kimi mühendislerin ben zayıf yetiştiğini düşünüyorum. İnşallah piyasada onlar kendilerini o açıklarını kapatacaklar. Lakin o teknolojinin dediği üzere getirdiği de var, götürdüğü de var.

FRANSA’DA BANA OPERASYON YAPTILAR

Peki teknoloji casusu sorunu tekrar ülkemizde çok konuşulan bahislerden bir tanesi. Bilhassa işte Aselsan mühendislerimizin ortadan kaldırıldığıyla alakalı pek çok acı deneyimlerimiz de var.

2007 yılında bana operasyon yapıldı haber oldu mu? Fransa’da bana operasyon yaptılar, her şeyimi çaldılar. Beni uyuttular, çocukları gönderdim. Bir gün sonra operasyon yaptılar. Bu haber oldu mu? Olmadı. Yani işte Aselsan mühendislerine ne olduğu belirli. O periyottaki konuştuğumuz beşerler bu bilgileri biliyorlar. Şu anda da bilen çok vardır. Haber yapılıyor. Yoksa birileri gelip öldü.

BENİ UYUTUP HER ŞEYİMİ ÇALDILAR

Nasıl bir önlem alınmalı?

Bakın yurt yurt dışına gidenlerle ilgili ya da yurtiçiyle ilgili kimi nitelikli amaç yani birtakım konumlardaki beşerlerle ilgili benim hazırladığım bir sunum var. Bir saatlik, bir buçuk saatlik. Güvenlikle ilgili, istihbaratla ilgili. Bunu ben uzay enstitüsündeyken arkadaşlara, kimi arkadaşlara anlattık yani. Yurt dışına bilgisayar götürmeyin dedim. Zira Gittiğinizde çalıyorlar. Hem de anahtarı kullanmadan yani hani zorlanmış değildi. Olağan bir hırsızlık değil. Olağan bir hırsızlıkta bir şeye ziyan verir. O denli girer tahminen. Ancak o hiç direkt girmiş, almış gitmiş. Beni uyuttukları üzere her şeyimi çalmışlardı. Yani USB bile Götürmeyin. Yani götürdüğünüz bilgi değerli. Her şeyi içmeyin diyoruz. Siz de yani yurt dışından gelen insanlara yeterli dikkat edin. Diyorlar ki bir şey içmek ister misin? Yalnızca su içiyor yani. Niçin? Niçin çay istemiyor? Yani bir şeyi var. Bir kuşkusu var. Sıcak şeyin içine atacağınız Küçük bir katkıyla bu adamı çok rahat konuşturabiliyorum ben. Onun için de geçen yerlerinin başına hani Çin’e gittiğimde Jennit Yellow’un başına gelen yani bir şey yerken içerken dikkat ediyor olmanız lazım. Götürdüğünüz eşyanıza dikkat ediyor olmanız lazım. Her şeyi götürmeyin. Yedeklerini tutun yangına karşı, hırsızlığa karşı, siber taarruza karşı, yedekten bütün bir yerlerde. Onları tavsiye ediyoruz. Ve dikkat edin. Yani şayet nitelikli bir yani bu teknolojiyle ilgili bir sizin elinizde neler var? Neye sahipsiniz? Onu anlamaya çalışırlar. Bu Teknofest’te eminim bir sürü casus geliyor. Gelir gelmez mi yani? Kim Türkiye neyi geliştiriyor? Onu görüyorlar. Yani isim isim saymayayım artık ülkeleri. Merak ediyorlar. Natürel ki. Yani bizim S-400’le ne yaptığımızı nereden biliyorlar? Dört tane isme Caatsa yaptırımı çıkıyor yani. Bu isimleri nereden biliyorlar kimse tanımaz. Fakat biliyorlar sonuçta bir yerden bilgi alıyorlar demek ki. Yani yurt dışıyla ilgili şöyle söyleyeyim. Ya bugün için diyelim.

Yani artık açık kaynak istihbarat yapılıyor. Herkesle ilgili her şey tutuluyor. Bunun bir kısmını şu ülke tutuyordu. Bir kısmını bu ülke tutuyor. Sizin ülkeniz de sizinle ilgili tutuyor. Herkes bir şey tutuyor. Vakit zaman bunlar da kullanılıyor. Onun için yazdığımıza, çizdiğimize dikkat etmemiz gereken, muhataplarımıza dikkat etmemiz gerekiyor. Bu bu türlü şey bir ortam yani biz izleniyoruz evet izleniyoruz. Yani bizi izliyorlar mı? Evet izliyorlar.

BİR ŞEY ÜCRETSİZSE ESER SİZSİNİZDİR

Toplum içinde birebir şey geçerli. Mesela işte cep telefonlarımız bizi takip ediyor, dinliyor. Halkın da merak ettiği şeyler var?

Bunu iki emelle yapmış olabilirler. Bir pazarlama maksadıyla sizin konuştuğunuz sözcüklerden bir kısım eserleri getiriyor. İkincisi de istihbarat emelli dinleniyor. Ha, bunların işlenmesi konusu çok büyük bir data var orada. “Big data” var. Hani ben nitelikli gaye olmadığını düşünüyorum. Münasebetiyle hani bakanların dikkatli olması lazım. Bakanlar, müsteşarlar temel isimleri ve her yazışmayı işte WhatsApp kullanmak. Büyük handikap. Yani onların da kendilerine nazaran programları var sonuçta. İstihbaratın kullandığı programlar var. Hasebiyle bir tanesi Rusça, oburu Wechat Çin’in, Telegram Rusya’nın, Messenger bilmem kimin esasen biz şöyle diyoruz. Bir şey ücretsizse eser sizsiniz. Yani sizden bilgi alıyordur. Yani onun için fiyatsız şeylere dikkat etmek lazım.

ERDOĞAN’IN BİREBİR TAKLİDİNİ YAPMIŞLARDI

Peki vatandaş güvenlik konusunda neye dikkat etmeli?

 Yazdığına çizdiğine? Bir şey yazıyorsa çiziyorsa kayıt altına alınıyor. Söylersen tekrar unutuluyor da. Yani hani bir şeyi söyledin, gitti. Yazılı olarak zati mail filan kayıtlara girdi. Yani yazı çok daha tehlikeli bir şey. İspatı da kolay. Kelamlı de yani artık artık yapay zeka da girdi. Sizin ses renginizi alıyor istediği üzere konuşturuyor. Münasebetiyle hani kelamı de inkar ettiniz diyelim. Yaptınız ancak inkar edebilirsiniz tahminen.

En son Cumhurbaşkanının taklit edilmesi sorunu vardı mesela MİT’in tespit ettiği. Cumhurbaşkanının birebir taklidini yapmışlardı.

“This person does not exist dot come” diye bir adres vardı,şu anda kaldırdılar mı? Ya orada gördüğünüz hiçbir fotoğraf bu türlü çok ayrıntılı fotoğraftan çıkıyor. Web sitesinde. Onlar nitekim dünyada yaşamayan birileri. Yapay zekâyla oluşturulmuş bir profiller.

PARA SİSTEMİNİ O VAKİT ANLADIM

Efendim röportajımızın sonuna gerçek artık son soruya geldik. Çin’le yaşadığınız bir ödeme problemi vardı. Ona değinmek ister misiniz? Çok enteresan geldi.

Zaten az çok biliyordum lakin yaşadığım bir olay. Para sistemi nasıl çalışıyor dünyada aslında az çok biliyorduk. O olaylar biraz daha o sistemi öğrenmem gerektiği ortaya çıkıyor. 2018 yılında başıydı. Bizim İmece uydusun detektörünü bir yerli bir firmayla gitmiştik. Fakat firma gecikti, türel dertlere girdi filan. Finansal ıstıraplara girdi. İsim vermeyeceğim. Münasebetiyle biz yurt dışından alalım dedik bu detektörü. Bu detektörün büyüklüğü de yaklaşık bu civarda. Yani çok büyük bir detektör. Bir metre çözünürlük bir uydunun detektörü olacak. Bunu Amerika’dan istediğinizde size diyor ki size export lisans lazım size. Biz size işte bunun için tahminen iki seneye gereksinim var. Uyduda iki üç sene içinde bitmesi gerekiyor. Yurt dışına çıkarılması için onu o lisansı kapitalden işte meclisten geçirecek sonra bana satacak filan. O yani bir şeye tabi. Aytar dediğimiz bir regülasyon var regülasyona tabi. Onlar o denli diyor. İşte Almanya’dan buluyoruz. O da yüksek fiyat çekiyor. Apsko diye bir üyeliğimiz var. Bunlar sekiz tane üye. Türkiye’de ben Türkiye delegesi olarak çok orada bulundum Çin’de. SNS onlarla bağlarımız güzeldi. Bir takım oraya toplantıya giderken arkadaşlara dedim ki proje yöneticisine ya Çin’in elinde bu türlü bir dedektör vardır biz sorun dedik yani. Onlar evet varmış toplantıya gittiler. Var. Fiyat ne? Fiyatı tam istediğimiz fiyat. İki buçuk milyon dolarlık bir fiyat.  Ben dedim ki artık iki bin on sekizin başındayız. Onlar dedi ki, “Sözleşme euro mu istiyorsunuz yuan mı istiyorsunuz?” dediler. Ben dedim ki “euro olsun. Siz niçin dedim sordunuz bu soruyu?” “Biz export gösterebiliyoruz. Yani ihracat göstereceğiz kendi içimizde. Biz euro tercih edin. Tamam, “Sizin istediğiniz üzere olsun” dedik. Biz mukaveleyi imzaladık bir altı ay sonra bir düzey tamamlandı. Hasebiyle bir 200 bin euro üzere bir sayıya gönderdik biz bankadan. 13 gün sonra muhasebecim geldi. Hocam dedi bizim para gitmemiş. Bizim para nerede? Deutsche Bank’ta. Yeterli de niçin gitmiyor Ziraat Bankası kara listeye girmiş onun için. Ne kara listesi? Bilmiyorum fakat parayı göndermiyorlar. Ne istiyorlar? Uydunun bilgisini istiyorlar dedi. Onlara ne dedim ya? Ben detektör alacağım Çin’den. Almanya benden bilgi istiyor. Ne alakası var? Ben alışılmış o ortada uyandım. Aslında sistemde esasen az çok biliyordum. Çabucak Ben SSB’ye gittim. SSB’de bu görüşmeleri yaptım. Ya ben dedim hani bu parayı ben gönderemiyorum. Siz şu sistemin parasını nasıl gönderiyorsunuz? Sisteme takılmadan gönderiyorlar olağan ki. Evet. Münasebetiyle sonradan o bilgileri verdik biz. Sonra Prof. Dr. Mete Gündoğan diye bir hocamız var kıymetli hocamız. Onun bir narkoz isminde bir kitabı var. Bu para sistemini anlattığı. O kitabı çabucak hocamla görüştüm. Aldım, kitabı okudum. Sonra birçok şahsa de tavsiye ettim. Memleketler arası para sistemi sirkülasyon nasıldır, nasıl çalışır? O kitapta hoş anlatıyor bence. Hasebiyle o kitabı okumalarını tavsiye ediyorum.

KREDİ KARTI KULLANIYORSANIZ, TAKİP EDİLİYORSUNUZ DEMEKTİR

Benim bir FBI’la da bir şeyim var. New York’tayken. Doktora yaparken. Bir yerden kredi kartıyla akaryakıt almışım. Bir zencinin biri öldürmüş gecenin bir saatinde. Ben gazetede dağıtıyordum? FBI beni bulmuştu. Anladım ki ya kredi kartı kullanıyorsanız sizi takip ediyorlar. Yani o yani bu bu türlü bir şey. Yani para sistemi sizin denetiminizde değil. Kredi kartı sistemi sizin denetiminizde değil. Bunu vatandaşımızın bilmiyor.

 Yani birileri çıkıyor hani bitcoin diyor. İşte öteki sistemler geliyor diyor. Bunun işte dolar diyor vesaire şeyler sistemleriyle ilgili tahminen değişecek diyor lakin yani işte rubleyi öne sürüyor lakin güçlü olmak gerekiyor. Artık ekonomiler aslında çarpışıyor. O şu anda para sistemi dolar üzerinden ve sistem SWIFT üzerinden çalışıyor. Ve sizin paralarınızın kime ne gittiği belirli. Her şey denetimde. Dünya bunu denetim ediyor. Bu sistemleri değiştirmek için bizim ekonomik olarak güçlü olmamız lazım. Ne vakit iktisat olarak güçlü oluruz kendi sistemimizi koyarız.