Nöbetçi Eczaneler
SEYFİ ÇELİKKAYA
Dünya atmosferine giren gök cisimlerinin takibi, Yozgat merkezli kurulan meteor takip sistemi aracılığıyla izleniyor. Yozgat Bozok Üniversitesi Merkez Yerleşkesi, Akdağmadeni Meslek Yüksekokulu ve Erciyes Üniversitesi Astronomi ve Uzay Bilimleri Gözlemevi Uygulama ve Araştırma Merkezi olmak üzere 3 farklı noktaya takip sistemi kuruldu. Takip sistemi ile yürütülen çalışmaların, ileriye yönelik yeni çalışmalar için değerli bir başlangıç ve altyapı oluşturma potansiyeline sahip olduğu kaydedildi.
Dünyanın farklı ülkelerinde 20 merkezde heyeti takip sistemlerine bağlı 400 kamera ile takip edilen dünya atmosferine giren gök cisimlerin tespitine yönelik Türkiye’de heyeti tek takip sistemi Yozgat merkezli 3 bölgede tesisi edildi. Ege Üniversitesi Fen Fakültesi Fizik Kısmı Öğretim Üyesi Doç. Dr. Ozan Ünsalan, Yozgat Bozok Üniversitesi Fen Edebiyat Fakültesi Dekanı Prof. Dr. Taha Niyazi Karaca, Fizik Kısmı Öğretim Üyesi Prof. Dr. Mustafa Böyükata ve Fizik Kısım Lideri Prof. Dr. Recep Şahingöz bir ortaya gelip, çalışmaları kıymetlendirdi.
Yozgat merkezli, Bozok Üniversitesi Fen Edebiyat Fakültesi, Erciyes Üniversitesi ve Yozgat Akdağmadeni Meslek Yüksekokulu binalarında kurulan sistem internet altyapısı üzerinden işletiliyor. Kameraların mercekleri yenilenerek daha nitelikli çalıştırılması istikametinde gözden geçirmeler de araştırmacılar tarafından yapılıyor. Kurulan sistemle meteorlar atmosferik girişlerinden itibaren birbirlerinden 150 kilometrelik aralık içinde kalacak halde, yaklaşık olarak eşkenar üçgen halinde bir ağ içinde yer alan üç istasyondan mukayeseli olarak takip edilip giriş suratları, yörüngeleri ve Kepler yörünge elemanları, ‘üçgenleme yöntemiyle’ hassas bir halde tespit edilebildiği aktarıldı. Bilinen büyük meteor yağmurlarına ek olarak minör (küçük) meteor yağmurlarının tespiti ve yeni keşifler de yapılabildiği, Yozgat Çandır ilçesinin odak notada kaldığı bu üç istasyonun, birbirlerine nazaran azamî 150 kilometrelik aralarda kurulduğu belirtildi.
“TAKİP SİSTEMİ DÜNYADA 20 İSTASYONDA GERÇEKLEŞTİRİLİYOR”
Yozgat Bozok Üniversitesi Fen Edebiyat Fakültesi Dekanı Prof. Dr. Taha Niyazi Karaca, yapılan değerlendirmelerin akabinde yaptığı açıklamada şöyle konuştu.
“Amerika’da NASA-Setı Enstitüsünden Dr. Peter Jennıskens tarafından başlatılan bir proje ve projenin ayağı Türkiye’ye Yozgat’a kadar ulaştı. Yozgat Bozok Üniversitesi merkez olmak üzere NASA’da yapılan bu meteor takip sistemine bir katkı sağlamaktadır. Gördüğümüz kadarıyla bu takip sistemi dünyada 20 istasyonda gerçekleştiriliyor. Türkiye’de tek istasyon var, bu tek istasyonların bulunduğu merkezlerden bir tanesi Bozok Üniversitesi. Bozok Üniversitesi, Erciyes Üniversitesi, Akdağmadeni Meslek Yüksekokulu ve Ege Üniversitesi iş birliği ile gerçekleştiriliyor bu meteor takip sistemi. Üçlü gözleme sistemi kullanılıyor, takip sisteminde. Münasebetiyle Türkiye’den gökcisimlerin hareketlerini, yörüngelerin takip edilmesi ve NASA’ya aktarılması bu sistem üzerinden gerçekleştiriliyor. Bunun kıymetli bir katkı olduğunu düşünüyorum, uzay çalışmaları açısından. Bu çalışmaların geliştirilerek hem de çeşitlenerek devam etmesini dilek etmekteyim bu projelerin.”
“HENÜZ KEŞFEDİLEMEYEN METEOR YAĞMURUNU DA KEŞFETMİŞ OLUYORUZ”
Projenin yürütücülüğünü yapan Ege Üniversitesi Fen Fakültesi Fizik Kısmı Öğretim Üyesi Doç. Dr. Ozan Ünsalan da meteor sistemlerini iki yıldan fazla bir müddettir Yozgat Bozok Üniversitesi, Ege Üniversitesi, Kayseri Erciyes Üniversitesi iş birliğiyle yürüttüklerini söyledi. Ünsalan, sistemi Yozgat Bozok Üniversitesi Fen Edebiyat Fakültesi’nde kurduklarını kaydederek, şunları anlattı:
“Buradaki emelimiz birçok meteor yağmurlarının keşfini yapabilmek, birebir vakitte bildiğimiz ya da bilemediğimiz daha doğrusu birçok yeni meteor yağmurları keşfedebilmek. Hasebiyle bu atmosfere giren meteorları müşahedelerini düzgün bir biçimde yapabilmek ve birebir vakitte da bilimsel olarak baktığımızda dünyayı savunma gezegeni savunma manasında da birçok dataya katkıda bulunmak. Meteor yağmurlarında belli devirlerde bildiğimiz büyük meteor yağmurları var ve bunların majör meteor yağmurları diyoruz isimleri bilinen. Bunların dışında da ismini bilmediğimiz şimdi daha keşfi yapılmamış olan birçok meteor yağmuru da kelam konusu. Bunlara da mineor meteor yağmurları diyoruz. İzafi olarak küçük, minik meteor yağmuru diyebiliriz. Burada bunların da keşfinin yapılması mümkün. Bu manada baktığımızda bilhassa burada mesela bir meteor yağmurlarından bilinmeyen, daha doğrusu varlığı bilinip de şimdi keşfedilemeyen meteor yağmurunu da keşfetmiş oluyoruz.”
“NASA’NIN UZAK SUNUCULARINA GÖNDERİLİYOR”
Ünsalan, Yozgat Bozok Üniversitesi’nde 6 kameranın bulunduğunu, öteki iki istasyonda ise 5’er kameranın yer aldığını vurgulayarak, “Bunları da vakit içerisinde artırıyoruz. Bu bilgiler, elde edilen bütün bu müşahedeler her gece tertipli olarak yapılıyor. Bu datalar anlık olarak, müşahedenin çabucak sonrasında işlenerek NASA’nın uzak sunucularına gönderiliyor. Burada büsbütün otomatik olarak birtakım yazılımlarla işleniyor ve yörüngede ortaya çıkarmış oluyor, yörünge elemanları. Türkiye’de 3 yerde var şu anda. Bir tanesi Yozgat Bozok Üniversitesi merkezde, yerleşkede Fen Edebiyat Fakültesinde, başkası Akdağmadeni Meslek Yüksekokulunda, bir oburu de Kayseri Erciyes Üniversitesi Uzay Bilimlerinde bulunuyor” diye konuştu.
“METEORLARIN TAKİBİNİN BÜTÜN NOKTALARDAN İZLENMESİ ŞİMDİ MÜMKÜN DEĞİL”
Yozgat Bozok Üniversitesi Fen Edebiyat Fakültesi Fizik Kısmı Öğretim Üyesi Prof. Dr. Mustafa Böyükata ise, açıklamasında şu bilgileri verdi:
“Türkiye için şu anda faal olan tek sistem. Üç istasyondan oluşuyor. Bunun bir tanesi Erciyes Üniversitesi yerleşkesinde, bir başkası Yozgat Bozok Üniversitesi Fen Edebiyat Fakültesinde, bir oburu de Akdağmadeni’nde olmak üzere, odağında da Çandır ilçemizin bulunduğu bir sistem. Meteor takip sistemlerinin üniversal bilime katkısının değerli olduğunu o alanda çalışanlar tarafından bilinir. Lakin gezegenimize gelen meteorların takibinin bütün noktalardan izlenmesi şimdi mümkün değil. Buna karşın karanlık olan bölgelerde bu sistemlerle yapılan takiplerin bilgi olarak toplanması ileride tahminen genelleştirecek yeni bir kuralın prensibin ortaya çıkmasında katkı verebilir. Bizim üniversitemiz açısından baktığımızda yaptığımız çalışmanın burası için kıymetli bir başlangıç olduğuna inanıyorum.”