Türk askeri Kosova’da ‘denge’yi koruyacak

Soğuk Savaş devriydi. Evvel, Afganistan’da süren 10 yıllık savaşta aldığı öldürücü darbe ile Sovyetler Birliği çöktü. Onlarca devlet bağımsızlığını kazandı. Akabinde Yugoslavya çözüldü. Bu, Sovyetler çöküş zelzelesinin Avrupa’nın göbeğindeki kıymetli artçı sarsıntılarından birisi idi.

Yugoslavya’nın dağılma süreci çok sancılı oldu, büyük travmalar geliştirdi, sonuçta yedi farklı hâkim bölgeye bölündü. Bu hükümran bölgelerden biri de Sırbistan’ın şimdiye kadar tanımaktan imtina ettiği, bağımsızlık yolunda kanlı bir savaşın yaşandığı, NATO’nun da müdahalesi ile Sırbistan’ın geri adım attığı ve nihayetinde 17 Şubat 2008’de bağımsızlığını ilan eden Kosova Cumhuriyeti. Kosova Cumhuriyeti’ni Rusya ve Çin de tanımamaktadır.

Bağımsızlık süreci sonrası AB, Sırbistan ve Kosova alakalarını olağanlaştırmak için uzun süren ve birçok çeşidi içeren, yıllara sâri bir diploması süreci yürüttü.

Gelinen noktada tarafların kelamlı olarak prensipte üzerinde anlaştıkları, hususlarına itiraz etmedikleri lakin imzalamaktan imtina ettikleri bir muahede, Ohri Mutabakatı masada duruyor. Bilhassa siyasi maliyeti olacağı kaygısı ile Sırbistan tarafının eli bir türlü dokümanı imzalamaya gitmiyor. Lakin bir taraftan da Avrupa Birliği’nin kapılarını açacak anahtar bu imzaların altında gizli. Birebir durum Kosova için de geçerli. Mutabakat Priştine’ye hem milletlerarası örgütlerde tanınma imkânı ve Avrupa Birliği’ne girme fırsatı verecek.

Ayrıca, mutabakat Sırbistan’ın Kosova’yı tanımasını içermiyor.

İki ülke ortasındaki temel uyuşmazlık noktalarından birinin Kosova’nın kuzeyindeki Mitroviça bölgesinde çoğunluğu oluşturan Sırp etnik azınlığın idare bağlamında merkez ile yaşadıkları ve vakit zaman şiddete dönüşen halleridir.

Bu tarafta son çatışmalar mahallî seçimler sonucunda seçimleri kazanan Arnavut asıllı belediye liderlerinin misyonlarına başlamak üzere belediye binalarına gelmesiyle yaşandı. Sırplar seçimleri boykot etmişlerdi ve münasebetiyle da Sırp yoğunluklu bölge belediye başkanlıkları, düşük iştirakin yaşandığı seçimler akabinde, Arnavut asıllı adaylara gitmişti.

Arnavut asıllı liderlerin belediyelere gelmesi Sırp protestolarını tetikledi ve belediyeleri korumak isteyen, NATO’nun savaş sonrası Kosova’nın çeşitli bölgelerinde konuşlandırılmış olduğu Memleketler arası Kosova Gücü (KFOR) askerleri ile çatışmaya girdiler. Onlarca NATO askeri ve protestocu çatışmalarda yaralandı.

Olaylarla ilgili dikkat çeken ortak bir bildiri ABD, Fransa, İtalya, Almanya ve Birleşik Krallık beşlisinden geldi ve Kosova Hükümeti’nin Kuzey Kosova’daki belediye binalarına zorla girme kararını kınadılar, ayrıyeten Sırbistan’ın “orduyu yüksek seviyeli savaş hazırlığı” durumuna geçirmesinden ötürü tasalarını bildirdiler.

NATO çatışmaları kınadı ve tarafları sağduyuya davet etti. Son olarak da ülkedeki askeri varlığını güçlendireceğini ve 700 ek asker yollayacağını açıkladı. NATO’nun ek asker desteği kapsamında, Ulusal Savunma Bakanlığı’ndan yapılan açıklamaya nazaran Türkiye de komando taburu gönderdi.

Türkiye’nin aslında Kosova’da NATO’nun KFOR gücü bünyesinde yaklaşık 24 yıldır bir askeri varlığı var lakin bu seferki misyon farklı. Türk askeri birinci kere kuzey bölgesindeki gerginlik yaşanan bölgeye konuşlandırılacak.

Konu ile ilgili Yeni Şafak’a konuşan Kosovalı uzmanlar, Türkiye’nin bölgede istikrarlı siyasetleri ve her tarafın menfaat ve maslahatlarını müdafaa gayretlerinden ötürü bu talebin Sırbistan Cumhurbaşkanı Vucic’in Cumhurbaşkanı Erdoğan’dan direkt talebi ile gerçekleşmiş olabileceğine dikkat çekiyorlar.

Türkiye’nin, savaş alanına gönderilmesine karşın muharip asker göndermeyip istikrar ögesi olduğu, Afganistan’daki NATO misyonundan da hatırlanacağı üzere Türk askeri Kosova’ya da bu hedefle gidiyor ve bir istikrar ögesi olacaktır.

Ukrayna savaşının son süratiyle sürdüğü ve dünyanın adeta, nükleer dahil, bir barut fıçısı üzerinde oturduğu bir vakitte, geçmişte dünya savaşı tetiklemiş ve tetikleme potansiyeli bulunan, bu coğrafyayı çok yakından takip etmek gerekiyor.

Kosova’nın bağımsızlık ilanından bu tarafa Sırbistan ile Kosova ortasında çeşitli seviyelerde müzakereler sürüyor. Problemler, yavaş da olsa, tek tek çözülüyor. Bu hususta en son görüşmeler, “Fransız-Alman önerisi” olarak başlayan, son kademede Ohri Muahedesi olarak da nitelendirilen “Kosova ile Sırbistan ortasında olağanlaşma yolu anlaşması” AB himayesinde yürütüldü ve son etabına getirildi. Taslak mutabakatın koşullarına nazaran, her iki taraf da “birbirleriyle eşit hak temelinde olağan, yeterli komşuluk ilgileri geliştirmeyi” kabul edecek ve “her iki taraf da pasaportlar, diplomalar, araç plakaları ve gümrük damgaları dahil olmak üzere birbirinin ilgili dokümanlarını ve ulusal sembollerini tanıyacaktır.” Taslak muahede, Sırbistan’ın Kosova’nın hiçbir milletlerarası örgüte üyeliğine karşı çıkmayacağını da içeriyor. AB, muahedenin 2023’ün sonuna kadar imzalanabileceğini umuyor “Kosova ile Sırbistan ortasında olağanlaşma yolu anlaşması” olarak bilinen kesin metin, Kosova Başbakanı Albin Kurti ve Sırbistan Cumhurbaşkanı Aleksandar Vucic’in 27 Şubat 2023’te Brüksel’de, AB Yüksek Temsilcisi Josep Borrell ve AB Belgrad-Priştine Diyaloğu Özel Temsilcisi Miroslav Lajcak ile yaptıkları toplantıda prensipte kabul edildi. Kurti ve Vucic, 18 Mart’ta Kuzey Makedonya’nın Ohri kentinde tekrar bir ortaya geldi ve muahedenin uygulanması için bir yol haritasını kelamlı olarak kabul ettiler. Fakat bilhassa Sırbistan tarafı için değerli bir faturası olacağı korkusuyla imzalanmadı.

Cumhurbaşkanı Erdoğan’ın seçim zaferi ile başlamak isterim. Yalnızca Türkiye’deki beşerler değil dünyada herkesçe Türkiye’nin durumu anlaşıldığı için beşerler Erdoğan’ı kutlamak için sıraya girdiler. 21. yüzyılın Türkiye yüzyılı olacağı anlaşıldı.

Türkiye büyük bir devlet ve NATO içerisinde büyük bir yükü olan bir devlettir.

Türkiye ile ilgili teşebbüs evvel Sırbistan’dan geldi. Kosova’nın kuzeyinde son periyotta yaşanan sıkıntılar, gerginlik, NATO askerlerine hücum sonrasında, teşebbüs Sırbistan Cumhurbaşkanı Vucic’den geldi. Vucic Erdoğan’ı aradı ve anlaşılan ondan ortaya girmesini istedi. Çok geçmeden Kosova Başbakanı Albin Kurti de Erdoğan’ı aradı ve sıkıntıyı konuştu. Bu teşebbüslerden çabucak sonra NATO tarafından Türkiye’ye Türk askerinin Kosova’nın kuzeyinde konuşlandırılması talebi geldi. Türkiye’nin Kosova’da savaşın bitmesinden bu tarafa yani 24 yıldır KFOR bünyesinde askeri varlığı var. Lakin bu askerler Prizren bölgesinde vazife yapıyorlar.

Savaştan sonra birinci kere Türk askerinden Kosova’nın kuzeyinde bulunması isteniyor. Türk askerinin o gergin bölgede konuşlanmasının neden istendiğini sorarsanız, bunun sebebi, bölgede rekabet içerisinde olan birçok kümelerin Türkiye liderliğine olan inancıdır. Gerek Arnavutlar ve gerekse de Sırplar nezdinde bu itimat çok büyük bir oranda. Erdoğan bir şey söylerse onu yerine getiren, açık kelamlı ve burada tüm istikrarları, maslahatları gözeten biri olarak biliniyor.

Bu sebepledir ki, Türk askerinin o gergin bölgede bulunması isteniyor. Bölge hakikaten de çok hassas, bilhassa de bu günlerde.

Başka bir sebep daha var: Avrupa siyasetinin zayıflığı. Avrupa siyaseti bölgede başarısız oldu ve bu bölgede meseleleri çözecek güç ve kudretleri yok. Amerika ise daha çok Çin ve Ukrayna- Rusya savaşı ile meşgul. Kimi problemli bölgeler, mesela balkanları kimi müttefiklerine bırakmak istiyor.

Görünen ABD kendisinin bölgedeki en güçlü müttefikinin Türkiye olduğunu idrak etmiş durumda. Bir cins insicam görüyorum. Amerika, Türkiye’nin Avrupa’daki liderlik rolünü anlamış gözüküyor.

Türkiye kendisinin Avrupa’da liderlik rolünde olduğunu Ukrayna sıkıntısında ispat etmiştir. Fransa’dan, Almanya’dan, Britanya’dan daha güçlüdür. Ukrayna savaşında çok değerli rol oynamış, oynamaktadır.

İstemeseler de yeni gerçeklikle burun burunadırlar: Türkiye güçlü, dengeleyici, bölgedeki tüm halklar ve devletlerin menfaat ve maslahatlarını gözeten bir devlet olmuştur.

Bütün bu sebeplerden ötürü Türkiye askerinin Kosova’nın kuzey bölgesinde olmasını istiyorlar.

Biz, Erdoğan’ın tekrar seçilmesi ile Türkiye’nin gelecekteki rolünün daha büyük olmasını bekliyoruz.

NATO 1998’de Sırbistan’ı vurmuştu. Sırbistan halkı NATO ve NATO üyelerini sevmez. Lakin son periyotta Türkiye’nin Sırbistan’daki siyasi ve ekonomik rolü çok güçlendi. Türkiye’nin Sırbistan’da çok yatırımları var. Türkiye Cumhurbaşkanı Erdoğan ile Sırbistan Cumhurbaşkanı ortasında direkt bağlantı var.

Recep Tayyip Erdoğan Bosna’da da büyük rol oynadı. Sırplar ve Boşnaklar, Müslümanlar ortasında arabuluculuk yaptı. Tüm NATO ülkeleri ortasında mahallî Sırplar içerisinde en fazla kabul gören unsur Türkiye’dir.

Aynı biçimde, sanıyorum bu Türk askerinin o bölgeye konuşlandırılması talebi Sırbistan Başkanı’ndan geliyor. Kapılı kapılar gerisinde neler dönüyor bilinmez fakat okumama nazaran, tahminen bunun ilerisinde bir şeyler de dönüyor.

Evet, Kosova’da Sırplarla Arnavutlar ortasında çekişme var lakin gözüken Sırbistan Lideri Vucic’in Erdoğan’la ve Türkiye siyaseti üzerinden bir kısım müdahaleleri oldu ve kriz için uygun bir tahlil yolu buldular.

Kanımca Sırpların başlangıçta Türkiye’den fazla beklentileri yoktu zira Türkiye’nin Bosna, Kosova ya da Arnavutluk’ta Müslümanlar tarafında durduğunu biliyorlar. Lakin son periyotlarda Cumhurbaşkanı Erdoğan siyasetlerinde çok istikrarlı ve hakikat kelamlı idi. Riya yapmadı, palavra söylemedi, bir şey söyleyecekse açıkça söyledi. Öteki taraftan da Sırplar ve öteki halkların kimi menfaatlerini de müdafaaya çalıştı. Bunu Sırplar, Sırbistan da anladı. Siyasalların hali, radikallerin bile tutumu Türkiye’ye bilhassa de Erdoğan’a karşı çok istikrarlıdır.

Kanımca tüm taraflar ortasında bir muahede oldu, Sırplar bile KFOR bünyesinde Türk askerleri görmek istediler.

Türkiye büyük bir devlet. Jeostratejik tesirleri ve değeri dış siyasette, iktisatta ve savunmada gittikçe büyür.

Ayrıca, NATO içerisinde de büyük bir rolü vardır. Bu NATO içerisinde ve tüm dünyada bilenen bir konudur.

Bu meyanda, bizim Arnavut halkının, bilhassa de Kosova Arnavutlarının Türkiye ile bağı son Kosova savaşı ile sonlu değildir. Bizim Türkiye ile irtibatımız 500 yıldan fazladır.

Aynı vakitte, şu an Türk askerinin bölgedeki rolü ve tesiri de büyük kıymeti haiz ve kabul görmektedir.

Kosova halkı Avrupa askerlerinden daha çok Türk askerlerinin yanında kendisini çok rahat hissetmektedir.

Avrupa’nın da bu bölgede kıymetli bir rolü vardır elbette ancak Kosova halkına nazaran, biz 500 yıldan fazladır birlikte olmuş iki halk olduğu içim biz kendimizi Türk askeri himayesinde daha rahat hissederiz. Hasebiyle Mitroviça’ya Türk askeri konuşlanması bizi rahat hissettirir.

Diğer taraftan, Kosova’nın kuzeydeki kenti Mitroviça halkının birçoğu Türk olmamasına karşın Türkçe konuşmaktadır. Bu da ikinci bir sebep olabilir Türk askerinin konuşlanması için.