Nöbetçi Eczaneler
Sudan‘ın Ankara Büyükelçisi Az Yousif Eltayeb, ülkesindeki iç savaşta halkın ordunun ardında olduğunu belirterek, “Bu kümeye (Hızlı Takviye Kuvvetleri) Sudan‘ın hiçbir bölgesinden siyasi bir bağlılık yok. Merkezlerinin bulunduğu Darfur’da bile halktan, kabilelerden dayanakları yok. Kabile önderleri dahil kimi beşerler onlara karşı bile çıkıyor.” dedi.
Eltayeb, Sudan‘daki son duruma ve gelişmelere ait AA muhabirine değerlendirmede bulundu.
Sudan ordusunun başşehir Hartum’da ilerleme kaydettiğini ve paramiliter HDK’nin başşehirden çekilmeye başladığını belirten Eltayeb, bu süreçte HDK’nın kuvvetlerinin neredeyse yüzde 80’ini kaybettiğini tabir etti.
Eltayeb, savaşın 13 Nisan’da HDK’nin Marawi hava üssüne saldırma teşebbüsüyle başladığını kaydederek, “Savaşın birinci gerçek başlangıcı, ordunun durumu denetim etmeyi başarmasıyla oldu.” dedi.
İlk iki haftada ordunun HDK güçlerini, komuta merkezlerini ve üslerini ortadan kaldırmayı başardığını aktaran Eltayeb, HDK’nin artık ordunun ataklarından kaçınmak için insanları kalkan olarak kullandığını söyledi.
Ordunun vatandaşların olduğu bölgelere saldırması durumunda sivil zayiatın daha çok olacağını belirten Eltayeb, “Bu nedenle ordu çok dikkatli. Yavaş ancak emin bir formda Hartum’un tamamının bu isyancılardan kurtarılması için ilerliyor.” sözünü kullandı.
“İlk koşulumuz vatandaşların konutlarından çekilmeleri”
Müzakere teşebbüsleri kapsamında Cidde Forumu’nun neredeyse 3 ay evvel insani nedenlerle başladığını anlatan Eltayeb, ateşkes için Cidde’de direkt görüşmeler yapıldığını lakin HDK’nin ateşkesi ihlal edip kaidelere uymadığını söyledi.
Eltayeb, HDK’nın sivillerin konutlarından çekilmeyi kabul ettiğini lakin buna uymadıklarını aktararak, “Bu nedenle hükümetin koşulu, konutlardan, bilhassa elektrik ve su kaynakları üzere tesislerden çekilmeleri. Bunun akabinde adil bir formülden bahsedebiliriz zira şu an Hartum’da neredeyse on binlerce konut HDK’nin işgali altında. Bu konutların sahipleri artık mülteci, Hartum ve Sudan dışına gitmek zorunda kaldılar. İnsanların, suçsuz sivillerin ve vatandaşların mümkün olan en kısa müddette inançlı bir formda konutlarına dönmesini sağlamak hükümetin sorumluluğunda. Fakat HDK buna uymazsa ateşkes olmayacak.” diye konuştu.
Mısır’ın yürüttüğü bir arabuluculuk teşebbüsü olduğundan da bahseden Eltayeb, biri tepe ve biri dışişleri bakanları seviyesinde olmak üzere 2 görüşme yapıldığını ve 3 temele dayalı bir barışçıl tahlil formülü geliştirildiğini anlattı.
Eltayeb, bunların birincisinin kalıcı ateşkes, ikincisinin kapsamlı siyasi müracaat ve müzakere, sonuncusunun da insani koridor olduğunu söyledi.
Diğer teşebbüsü de Doğu Afrika Bloku Hükümetlerarası Kalkınma Otoritesinin (IGAD) sağladığını anlatan Eltayeb, komiteye daha evvel Güney Sudan tarafından başkanlık edildiği lakin tarafsız olmadığı gerekçesiyle başkanlığın Kenya’ya devredildiğini tabir etti.
“Müzakerelerin başarısız olmasının bir sebebi HDK’nin isteksizliği”
Eltayeb, müzakerelerin başarısız olmasının nedenlerinden birinin HDK’nin isteksizliği olduğuna işaret ederek, Cidde’de HDK’nın başından itibaren tüm koşullara uyacağını söylese de ateşkesi ihlal ettiğini anlattı.
Arabulucuların süreci gözlemlemeleri gerektiğini ve ateşkesin HDK tarafından ihlal edildiğinin kanıtlandığını aktaran Eltayeb, “Bu nedenle (müzakere süreçleri) kolaylıkla ilerleyemiyor. Sivillerin meskenlerinin boşaltılması konusunda da, sivillerle savaşırken demokrasi ve sivil hükümet için çaba ettiğini tez edemezsin. Bu savaş, orduya karşı değil, Sudan’a, Sudan vatandaşlarına ve Sudan’ın kimliğine karşı.” sözlerini kullandı.
Eltayeb, HDK’nin konutları işgal etmesi üzere bir olayın daha evvel Sudan tarihinde gerçekleşmediğini kaydederek, insanların meskenlerine dönmesine de müsaade verilmediğini ve dönerlerse öldürüldüklerini lisana getirdi.
HDK’nin arabulucuların sunduğu kurallara uymadığını belirten Eltayeb, gelecek ay New York’ta üçüncü bir görüşme yapılacağını ve Sudan’da kalıcı bir barış için bir teklifle gelinebileceğini söyledi.
Sudan halkı insani yardıma muhtaçlık duyuyor
Sudan’da insanların sahiden besin ve ilaç tarafından zahmet çektiğini anlatan Eltayeb, “Türkiye’ye şu ana kadarki yardımları için müteşekkiriz. Geçen hafta bilhassa böbrek ve kanser hastaları için 65 ton ilaç teslim aldık. Türkiye Dışişleri Bakanlığı, Sıhhat Bakanlığı, Ulusal Savunma Bakanlığı ve Hayrat Vakfına bu teşebbüs için çok teşekkür ederiz. İnsani Yardım Vakfı (İHH) da çok düzgün bir iş çıkarıyor. Deniz yoluyla 15 konteynerden fazla yardım gönderdi ve ilerleyen günlerde 300’den fazla konteyner daha göndermeyi planlıyor.” diye konuştu.
Eltayeb, bu insani durumun aciliyetini vurgulayarak, Katar ve öbür dost ülkelerden takviye görmeye devam ettiklerini söyledi.
Uluslararası toplumun oynaması gereken bir rol olduğunu ve savaş devam ettikçe talebin daha da çok artacağını aktaran Eltayeb, Hartum’daki insanların besin, elektrik, pak su ve ilaç üzere gereksinimlere erişiminin olmadığına ve Birleşmiş Milletler’in (BM) çeşitli kurumları ile insani bir sistem oluşturulması gerektiğine işaret etti.
“Sudan halkı ordunun arkasında”
Bu yaşanan trajedinin olumlu bir istikameti varsa bunun Sudan halkının dayanışma ve güçlü takviyeyle ordunun ardında birleşmesi olduğunu vurgulayan Eltayeb, insanların bunun Sudan halkı için bir haysiyet ve var olma gayreti olduğunu hissettiklerini söyledi.
Eltayeb, insanların kabilesi, etnik kökeni ve siyasi görüşü fark etmeksizin orduyu desteklediğinin altını çizerek şu değerlendirmede bulundu:
“Savaş, ordunun, tüm Sudan’ın ve halkının güvenliğini sağlama noktasında tek denetim merci olduğunu kanıtlamak için. Bu isyancı hareket, hiçbir bölgeyi yahut siyasi boyutu temsil etmiyor, yalnızca bu ülkeyi güçle yönetebileceğine inanan küçük bir klan. Bu kümeye Sudan’ın hiçbir bölgesinden siyasi bir bağlılık yok. Merkezlerinin bulunduğu Darfur’da bile halktan, kabilelerden takviyeleri yok. Kabile başkanları dahil kimi beşerler onlara karşı bile çıkıyor. Şu da unutulmaması gerekir ki, onlar Sudan’ın batısında Masalit kabilesinin bulunduğu yerde soykırım teşebbüsünde bulundu. 1000 kişiyi bile öldürmeye çalıştılar ve başkaları hayatlarını kurtarmak için kaçtı. Bu isyan hareketinin gelecekte rastgele bir siyasi rolü olma talihi yahut fırsatı olacağını düşünmüyorum. Bu nedenle Sudan’ın bu süreçten daha güçlü ve birlik içinde çıkacağına inanıyorum.”
Sudan’daki durum besin güvenliğini de etkiliyor
Eltayeb, Sudan’daki durumun bölgesel tesirleri de olabileceğine işaret ederek, ülkesinin olağanda besin açısından öbür ülkeleri destekleyip yardım ettiğini, savaşın başlangıcından bu yana besin üretimi ve ihracatının etkilenmesi nedeniyle komşu ülkelerin külfet yaşadığını ve besin fiyatlarının çok yükseldiğini söyledi.
Komşu ülkelerin besin güvenliği ve genel güvenlik açısından etkilendiğine işaret eden Eltayeb kabilelerin de siyasi sonların ötesine yayılıp genişlediğini ve Çad’ın güvenliği sağlamak hedefiyle sonu kapattığını anlattı.
Eltayeb, dün Sudan Dışişleri Bakanlığı tarafından memleketler arası toplumun HDK’yi terör örgütü olarak kabul etmesi için yayımlanan açıklamaya değinerek, “HDK, DEAŞ, Boko Haram, Uganda’daki LRA üzere kümelerle birebir şeyleri yapıyor. Bu nedenle terör örgütü olarak nitelendirilmeye uygun. Savaşmak için çocuk emekçi kullanıyorlar. Dün 16 yaşından küçük çocuklarla bir askeri tesise saldırmayı denediler. Binlerce çocuğu savaşçı olarak kullanıyorlar. Bu, çocukların personel olarak kullanılmasına ait memleketler arası kontratlara alışılmamış.” dedi.
HDK’nin kız çocuklarını ve bayanları kaçırdığına, çalışmaya zorladığına, cinsel taarruzda bulunduğuna ve ailelerinden fidye istediğine işaret eden Eltayeb, bunun BM tarafından da fark edilip raporlarla kanıtlandığını söyledi.
Eltayeb, HDK’nin konutları işgal ederek yağma yaptığını ve pak insanları öldürdüğünü, bunun da memleketler arası insan hakları ve savaş hukukunun da ihlali olduğunu ve bu nedenle bu milislerin terör örgütü olarak nitelendirilmesi için memleketler arası topluma davette bulunduklarını lisana getirdi.
“Sudan, bu savaştan değerli dersler çıkardı”
Sudan halkının bu savaştan çok acı bir deneyim olsa da birçok ders çıkardığını anlatan Eltayeb, tüm Sudanlıların orduyu desteklemesinin çok düzgün olduğunu zira bu tehdidin yalnızca orduya karşı olmadığını, Sudan ve halkına da karşı olduğunu vurguladı.
Eltayeb, bunun bir nevi etnik paklık olduğunu belirterek, “(HDK tarafından) Yerli halkın komşu ülkelerden beşerlerle yerinin değiştirilmesi ve bu son 4 aydır yapılan bir şey. Artık beşerler birlik içinde orduyu destekliyor ve dayanışma içinde olmaları âlâ. Sudan’ın siyasi tarihinde savaştan sonra Sudan halkının dayanışmasıyla yeni bir evre başlayacak.” sözünü kullandı.
İkinci çıkarılan dersin de kimin dost kimin düşman olduğunu anlamaları olduğunu kaydeden Eltayeb, “Şu an gözlemliyoruz. Ayrıyeten birtakım ülkelerin gerçek yüzlerini gösterdiklerini görüyoruz ve bu bizim için şok edici. Savaştan sonra tüm dış ilgilerimizi gözden geçireceğiz.” dedi.
Eltayeb, üçüncü olarak da sanayi kesiminin yüzde 80’den fazlasının Hartum’da yer aldığına işaret ederek, bunun Sudan’ın farklı bölgelerine yayılması ve çeşitlenmesi gerektiğine dikkati çekti.
Büyükelçi Eltayeb, savaşın akabinde yine inşa sürecinde bunu göz önünde bulundurarak Sudan’ın istikrarlı bir biçimde büyümesi ve kalkınması için çalışacaklarını söyledi.