Nöbetçi Eczaneler
Sudan‘da ordu ile paramiliter Süratli Takviye Kuvvetleri (HDK) ortasında 15 Nisan’da patlak veren çatışmalarda tarafların birbirine üstünlük sağlayamaması, bu durumun uzun süre devam edeceği ve daha fazla sivilin vefatına neden olacağı istikametindeki tasaları artırdı.
Orgeneral Abdulfettah el-Burhan liderliğindeki ordu ile Orgeneral Muhammed Hamdan Dagalu liderliğindeki HDK ortasındaki güç istikrarına bakılırsa, Yemen, Suriye ve Libya’daki iç savaşa benzeri bir senaryonun burada da yaşanması beklenen üzere görünüyor.
1955-1972 ile 1983-2005 yıllarında iki iç savaş ve bu savaşlar sonrasında 2011’de Güney Sudan‘ın kuzeyden ayrılması, 2003-2019’da Darfur’da, 2011-2019’da da Kurdufan ve Mavi Nil’de isyanların yaşandığı Sudan‘da, yeni bir iç savaş mümkünlüğü güçleniyor.
Ancak bu sefer durum çok daha tehlikeli zira HDK güçleri, 100 bin silahlı öge ve uçaksavar makineli tüfeklerle donanmış yaklaşık 10 bin askeri araçla orduya paralel bir kuvvete dönüşmüş durumda. Bunların yanı sıra kendi bütçesine sahip olan HDK, Darfur’daki Amir Dağı’nda bulunan altın madenlerini de kendi hesabına işletiyor.
Kökleri, Darfur’da insanlığa karşı kabahat işlemekle suçlanan Cancavid milislerine dayanan HDK güçleri, ülkede yaşanan krizleri kendi lehine çevirerek başşehir Hartum ile ülkenin güney ve doğusundaki vilayetlerde de yaygınlık gösteriyor.
Dış müdahale korkusu
Uluslararası güçlerin, Sudan‘da çatışan taraflardan birine dayanak vermesi ihtimali ise savaşlardan bitkin düşen bu ülkede çatışmaların daha geniş alanlara yayılması tasasını gündeme getiriyor.
Sudan ordusu, bölgesel ve lokal tarafların HDK ile girilen çabaya taraf olduğuna dair güçlü belirtiler olduğu tarafında elinde bilgiler olduğunu söylüyor. HDK ise yabancı uçakların, ülkenin en büyük limanını da barındıran Port Said’deki askeri ünitelerini bombalamakla suçluyor.
Şu ana kadar hiçbir ülke Sudan‘da çatışan taraflara takviyesini açıklamamış olsa da Amerikan The Wall Street Journal gazetesi, Libya’nın doğusundaki silahlı güçlerin başkanı Halife Hafter’in, HDK’ye askeri sevkiyat yapmak için en az bir uçak gönderdiği tarafında bir haber yaptı. Lakin haberde, uçağın Sudan‘da hangi havalimanına indiği bilgisi paylaşılmadı. Hafter güçleri ise gazetenin haberini yalanladı.
The Wall Street Journal ayrıyeten, Mısır’ın da Sudan ordusunu desteklemek için savaş uçakları ile pilotlar gönderdiğini sav etti lakin bu mevzuda Kahire idaresinden de yalanlama geldi.
Dagalu’nun, Hafter’in 2019-2020’de Libya’nın başşehri Trablus’a yönelik saldırısına takviye verdiği tarafındaki haberler göz önüne alınırsa Hafter’in de Sudan ordusuna karşı HDK’yi desteklemesi beklenen.
Hava ve deniz limanı “savaşları”
HDK’nin, hava kuvvetlerine ve uçaklar ile helikopterleri uçuracak eğitimli pilotlara sahip olmaması, çatışmalarda “havaya” hükmeden Sudan ordusu karşısında kelam konusu paramiliter kümenin zayıf noktasını oluşturuyor.
Bu nedenle, HDK, Sudan ordusunun, savaş uçakları ve helikopterleri kaldırmak ya da yabancı ülkelerden askeri takviye almasını engellemek için stratejik hava üsleri ile havalimanlarını ele geçirmeye çalışıyor.
HDK’nin rastgele bir ülkeden askeri takviye alma mümkünlüğü şimdi netlik kazanmamış olsa da Hafter, Rus güvenlik şirketi Wagner ile Afrika ve Arap ülkelerinden yardım almasıyla ilgili tezler gündeme geliyor.
Dagalu bu nedenle, kuvvetlerini, Mısır’a ilişkin 5 savaş uçağının bulunduğu ülkenin kuzeyindeki Meravi Havalimanı ve askeri üssüne sevk etti. Buradaki emel, Sudan ordusunu Mısır’dan gelebilecek rastgele bir dayanaktan yoksun bırakmak ya da savaş uçaklarının çatışma çizgisine girmesine mani olmaktı.
Meravi askeri üssüne hakim olmak ayrıyeten Dagalu’nun güçlerine dışarıdan askeri ve lojistik takviye alma imkanı tanıyacaktı.
HDK kuvvetlerinin taarruzlarının bir sonraki durağı stratejik ve başkentteki güç noktalarını denetim etmek için değerli bir nokta olan Hartum Havalimanı oldu. Bu kuvvetlerin, havalimanını ele geçirip geçirmediği konusunda çelişkili haberler olsa da buradaki çatışmaların devam etmesi, hiçbir tarafın burada üstünlüğü sağlayamadığını gösterdi.
Basında yer alan uydu imajları de Hartum ve Meravi havalimanlarında çok sayıda sivil ve askeri uçağın kullanılamaz hale geldiğini gösterdi.
HDK kuvvetleri ayrıyeten, Hartum, Darfur ve petrol zengini Abyei (Güney Sudan’la tartışmalı bölge) ortasında yer alan stratejik Ubeyd Havalimanı’nı ele geçirmeye çalıştı.
Aynı halde Kuzey Darfur eyaletindeki Faşir Havalimanı da Sudan ordusu ile HDK kuvvetleri ortasında çatışmalara sahne oldu. Sudan ordusu bu çatışmalar sonucu burada denetimi sağlasa da Güney Darfur eyaletindeki Nyala Havalimanı’nı kaybetti.
Ancak Sudan’ın, Kızıldeniz üzerinde 853 kilometrelik kıyı şeridi boyunca başta Port Sudan olmak üzere çok sayıda limana sahip olması, komşu ülkelerden gelebilecek askeri ve lojistik takviyenin nakliyesinde bu limanları havalimanlarından çok daha değerli hale getiriyor.
Bu nedenle, HDK kuvvetleri, Port Sudan limanına hakim olmaya çalıştı lakin birliklerinin, yabancı güçlerden geldiğini sav ettiği bir hava saldırısına maruz kalması sonucu bunu başaramadı.
Güç dengesi
Askeri darbelerde, devlet başkanlığı, ordu, radyo ve televizyon kurumları üzere denetim ve idare merkezlerini ele geçirmek temeldir ve HDK de bunu yapmaya çalıştı.
Dagalu’nun güçleri, Cumhurbaşkanlığı Sarayı’na, Hartum Havalimanı yakınlarındaki silahlı kuvvetler karargahına, Sudan Egemenlik Kurulu Lideri ve Ordu Kumandanı Orgeneral Abdulfettah el-Burhan’ın konutuna, kara, hava ve deniz kuvvetleri komutanlıklarına, istihbarat ve emniyet teşkilatı binalarına ve Umdurman’daki Radyo ve Televizyon Kurumu binasına saldırdı.
Nüfusun ağır olduğu dar bir alan içinde ağırlaşan çatışmalar, savaş uçakları dahil ağır silahların kullanılmasına karşın şimdi bir taraf lehine sonuçlanmadı. Bu da sivil can kayıplarının artacağı manasına geliyor.
Dagalu’nun güçleri, silahlı kuvvetler, Burhan’ın konutu ve Hartum Havalimanı’nı ele geçirdiğini açıklasa da Sudan ordusu orta ara bu bölgelerin kurtarıldığını duyuruyor ve bu da başşehrin göbeğinde “vur-kaç” savaşı verildiğini gösteriyor.
HDK güçlerinin hareket yapma ve gerilla savaşı marifetine karşın hava gücüne ve hava savunma sistemine sahip olmaması, onun bu noktalarda denetimi sağlamasını güçleştiriyor. Bu da onun, nüfusun ağır olduğu sokaklara yönelmesine münasebetiyle can kayıplarının da artmasına neden oluyor.
HDK’nin Hartum’da halk takviyesinden mahrum olması, Darfur’daki üslerinden takviye gelse de onun uzun mühlet başkentte tutunmasını zorlaştıracak.
Öte yandan Sudan ordusu, tank ve taarruz helikopterleri üzere ağır silahlar kullanmasına karşın HDK’yi başşehirden çıkarmakta zahmet çekiyor.
Ordu ile HDK ortasındaki güç istikrarı göz önüne alındığında, Dagalu’nun güçleri Hartum dışına çıkarılsa bile çatışmaların uzaması en beklenen senaryo olarak karşımıza çıkıyor. Zira bu durumda, HDK’nin Darfur ve öteki güney eyaletlerindeki “kalelerine” çekilmesi, buradan “yıpratma savaşına” devam etmesi ya da bölgenin Sudan’dan ayrılması için çalışması mümkün.
Bu senaryo, Güney Sudan’da Salva Kiir Mayardit ile Riek Machar ortasında olduğu üzere iktidar paylaşımı yoluyla da olsa barışın gerçekleşmesi için memleketler arası güçlerin arabuluculuk yapması durumunda değişebilir.
Fakat her şeye karşın, Sudan’da iktidarın askerlerden sivillere geçişini öngören Çerçeve Muahedesi’nin, yaşanan bu çatışmalarla birlikte küle döndüğü ve Burhan ile Dagalu’nun tüm vaatlerine karşın, askerlerin iktidarı sivillere bırakmayacağı görülüyor.