Nöbetçi Eczaneler
Türkiye iktisadı, 11 ili vuran sarsıntı felaketinin yaşandığı bu yılın birinci çeyreğinde yüzde 4 büyüdü. Üretim metoduyla Gayrisafi Yurt İçi Hasıla (GSYH), Ocak-Mart 2023 periyodunda, cari fiyatlarla bir evvelki yılın tıpkı çeyreğine nazaran %84,4 artarak 4 trilyon 631 milyar 792 milyon TL’ye yükseldi. GSYH’nin birinci çeyrek pahası cari fiyatlarla doları bazında ise yüzde 35,6 artışla 245 milyar 464 milyon dolar olarak gerçekleşti.
Türkiye İstatistik Kurumu (TÜİK)’in açıkladığı birinci çeyrek bilgilerine nazaran; GSYH’yi oluşturan faaliyetler incelendiğinde; en süratli büyüyen birinci kalem yüzde 12,4 ile hizmetler, yüzde 12 ile mesleksel, idari ve takviye hizmet faaliyetleri ve 11,2 ile finans ve sigorta faaliyetleri olarak sıralandı. Birebir periyotta bilgi ve irtibat faaliyetleri yüzde 8,1, öteki hizmet faaliyetleri yüzde 7,8, inşaat yüzde 5,1, kamu idaresi, eğitim, insan sıhhati ve toplumsal hizmet faaliyetleri yüzde 3,6 ve gayrimenkul faaliyetleri ise yüzde 1,4 arttı. İnşaat dalının yüzde 5,1’lik büyüme ile son 5 yılın en yeterli performansıyla öne çıkması dikkat çekti.
İlk çeyrek azalma gösteren iki kesim ise tarım ve sanayi oldu. 6 Şubat’ta Kahramanmaraş merkezli iki büyük zelzeleden etkilenen 11 vilayetini hem tarım hem de sanayi yüklü iktisada sahip olmaları, bu iki kesimin küçülmesine neden oldu. Sanayi yüzde 0,7’lik kısmi düşüşle birinci çeyreği tamamlarken, tarım bölümü ise bu çeyrekte yüzde 3,8 küçüldü. Şubat ayında yaşanan zelzele felaketinin Türkiye iktisadına maliyeti 104 milyar dolar olarak hesaplanmıştı. Sanayi üretim endeksi zelzele sonrası bölgede gerçekleşen yıkımın ve öbür vilayetlere yaşanan göçün akabinde Şubat ve Mart aylarında sırasıyla yıllık %8,2 ve %0,1 daralmıştı.
İlk çeyrek büyümesine özel tüketim harcamalarının kıymetli katkı verdi. Ana kümelerin büyümeye sunduğu katkıya bakıldığında hanehalkı tüketiminin büyümeye 10,9 puan katkı sunduğu görüldü. Kamu harcamalarının tesiri ise seçim ortamına karşın 0,7 puanla sonlu kaldı. Yatırımların büyümeye katkısı 1,2 puan olarak gerçekleşti. Buna rağmen net ihracat büyümeyi 2,8 puan, stoklar ise 6 puan aşağı çekti.
İşgücü ödemelerinin fiyatlarla Gayrisafi Katma Bedel içerisindeki hissesi geçen yılın birinci çeyreğinde %31,1 iken, bu oran 2023’un tıpkı devrinde 7 puanlık artışla %38’e yükseldi. Bu artışta; işgücü ödemelerinin GSYH’ye oranla daha süratli artmasının yanı sıra, Emeklilikte Yaşa Takılanlar (EYT) ile ilgili düzenleme, kıdem tazminatı ödemeleri tesirli oldu. 2020’de yüzde 33,1 olan işgücü ödemelerinin Gayrisafi Katma Paha içerisindeki hissesi, 2021’de yüzde 30,2’ye, 2022’de ise yüzde 26,5’e gerilemişti.
Birinci çeyrekteki yüzde 4’lük büyüme sayılarını kıymetlendiren Hazine ve Maliye Bakanı Nureddin Nebati; Türkiye’nin, verisi açıklanan Avrupa Birliği (AB) ve OECD ülkeleri ortasında yılın birinci çeyreğinde yıllık bazda en yüksek büyüyen ikinci ülke olmayı başardığını söyledi. Sıkı global finansal şartların devam ettiği ve global ticaretin zayıf seyrettiği bir devirden geçildiğine işaret eden Nebati, güçlü dış konjonktürün yanı sıra Türkiye’nin, yaşadığı büyük sarsıntıya karşın yatırım, üretim ve istihdamdan taviz vermeden büyüdüğünü tabir etti.
Mali disiplinle elde ettikleri mali alan sayesinde, zelzelenin iktisatta açtığı yaraları telafi edildiğini söz eden Bakan Nebati, “Potansiyel üretimin artması ve sürdürülebilir büyümenin devamı için değer arz eden makine ve teçhizat yatırımları, geçen yılın birebir çeyreğine nazaran %8 büyümüş ve kesintisiz artışını 14’üncü çeyreğe taşımıştır. Bilinmelidir ki birinci çeyrekte yalnızca yüksek büyüme gerçekleşmemiş, tıpkı vakitte büyümenin kapsayıcılığı da korunmuştur. Seçim belirsizliğinin ortadan kalktığı önümüzdeki devirde, vatandaşlarımızın refah düzeyini daha ilerilere taşımaya kararlılıkla devam edeceğiz” değerlendirmesinde bulundu.
İTO Lideri Şekib Avdagiç, Türkiye iktisadının, 2023’ün birinci çeyreğinde geçen yılın birebir devrine nazaran yüzde 4 büyüyerek dünyada olumlu ayrıştığını belirtti. Avdagiç, şunları kaydetti: “Tüketimin yanı sıra kamu harcamaları da büyümeye dayanak vermiştir. GSYH’den iş gücünün aldığı hissenin dikkat cazip biçimde artmış olması kapsayıcılık ve büyümenin kalitesinin uygunlaşması açısından olumlu bir gelişmedir. Öteki yandan, büyümeye ihracatın müspet katkı vermesi için gerekli önlemlerin alınması kıymet taşımaktadır.”
MÜSİAD Genel Lider Mahmut Asmalı, tarihin en büyük sarsıntı felaketlerinden birinin yaşandığı bu devirde bu türlü bir büyüme sayısının yakalandığını belirtti. Asmalı, “Bu gelişme Türkiye iktisadı, yaşadığı her türlü şoka sırf kendi öz varlıklarıyla karşılık verebilecek güç ve dirence sahip olduğunu bir defa daha ispatlamıştır. Türkiye, ‘güvenli liman’ olma niteliğini sürdürecek ve Türkiye Yüzyılı’nda da dünya ortalamasının üzerinde bir büyüme performansı yakalayacak” dedi.
DEİK Lideri Nail Olpak, 2010’dan beri kesintisiz büyüme performansı gösteren Türkiye iktisadının ocak-mart periyodunda zorluklara karşın büyümesini sürdürdüğünü bildirdi. Büyümedeki istikrarın Türkiye ve iş dünyası ismine inanç verici olduğunu belirten Olpak, “Almanya’nın dahi son iki çeyrekte üst üste daralarak resesyona girdiği ve başka Avrupa ülkelerinin sıfıra yakın büyüme oranlarına sahip olduğu global bir ortamda, Türkiye’nin yüzde 4 ile büyüme istikrarını sürdürebilmek kıymetlidir ve kırılganlıklara karşı gücümüzü gösteriyor” değerlendirmesini yaptı.
Yüzde 4’lük büyüme oranını yürütülen hakikat siyasetlerin tezahürü olarak gördüklerini belirten ASKON Genel Lideri Orhan Aydın, Türkiye Yüzyılı’na moralli girdiklerini bildirdi. Yeni periyotta ihracata dayalı bir büyüme beklediklerini anlatan Aydın, “Buna, inşaat dalında yaşanan canlılık da eklenecek. Türkiye’nin sürdürülebilir büyümesini devam ettirebilmesi açısından her vakit yatırım ve üretim dedik. Bu iki ögeden mutlaka taviz verilmemeli. Türkiye üzerindeki algıları ve manipülasyonları bozacak siyasetlere şiddetle muhtaçlığımız var” dedi.