Nöbetçi Eczaneler
Bazıları “Wagner” ismini Hitler’in favori bestekarı Wilhelm Richard Wagner’e dayandırıyorlar. Sebebi ise Wagner Grubu’nu kuran Ukrayna doğumlu Rus Dimitry Valeryevich Urkin’in telsiz kod isminin Richard Wagner’e nispeten “Wagner” olması.
Wagner’in isminin duyulması 2014’te Ukrayna’da oldu. Kırım’ın Rusya’ya ilhakı faaliyetlerine katıldılar. Tekrar, Ukrayna’nın Luhansk bölgesinde Rusya’nın desteklediği ayrılıkçılarla birlikte savaştılar. Daha sonra ise Suriye başta birçok ülkede görüldüler ve hala varlıklarını devam ettiriyorlar.
Daha sonra Wagner ülke dışında da ağlarını örmeye başladı. Son periyotta Wagner daha çok Ukrayna savaşında Bahmut bölgesindeki savaşla anılıyor ve işvereni Yevgeny Prigozhin, Batı medyasında yaygın bir formda yer alıyor olsa da dünya ölçeğinde birçok bölgede Wagner lejyonerleri Rusya’nın ya yumuşak gücüne muhafaza sağlıyor ya da yumuşak güç için kanallar oluşturuyorlar.
Wagner’in, Amerika’nın mazisi savaş cürümleri, sivil katliamlar ve insan hakları ihlalleriyle dolu “Black Water” özel askeri şirketinden esinlenildiği söylense de Ruslar Wagner ve gibisi kümelerle bu Özel Askeri Şirket kavramı ve fonksiyonelliğini epeyce geliştirmiş üzere duruyorlar.
Amerikan Özel Askeri Şirketleri ülke içerinde yasal olarak kurulmuş, kimileri Afganistan, Irak, Yemen üzere ülkelerde savaşlara katılmış olsalar da daha çok eğitim ve muhafaza hizmetleri veren şirketler. Devletin istihbaratı ve derin yapılarla irtibatları alışılmış ki var. İnsan kaynağı olarak savaş deneyimi olan emekli askerleri kullanıyorlar.
Ruslar bu mevzuda ABD’li özel askeri şirketlerden esinlenmiş olmalarına karşın kavram,
kapsam ve fonksiyonelliği çok boyutlu olarak geliştirmiş gözüküyor.
Öncelikle Rusya’da paralı askerlik (lejyoner faaliyeti) anayasanın 13(5) fıkrası gereği yasaklanmış durumda. Hasebiyle, Wagner dahil öteki lejyoner oluşumlar şirketlerini ülke dışında kuruyorlar. Münasebetiyle, Rusya Federasyonu dahilinde bu çeşit Özel Askeri Şirketleri hayalet lejyoner oluşumlar olarak niteleyebiliriz. Hukuksal olarak Rusya içerisinde yoklar. Yani resmî kurumların göz yummasıyla hem varlar hem de yoklar. 2018’de bu cins yapıları meşrulaştırma yasa tasarısı veto yemiş.
Şirketlerin yurt dışında kurulmuş olması hukuksal olarak,
bir yerde, Rusya Federasyonu’nu bu oluşumlarla irtibat noktasında muhafazayı da amaçlıyor. Rusya istediği an ilişiksizlik tez edebilir ve üzerlerini çizebilir.
Ayrıca, bu durum Rusya idaresinin her vakit dizginleri elinde bulundurmasına, lejyoner şirketlerini istediği vakit hizaya getirmesine de yarıyor. İşe yaradığı surece hayalet lejyoner şirketler baş tacı ediliyor lakin devlet istemediği anda tüm kapılar yüzlerine kapanıyor.
ABD’li şirketler üzere Rusya temaslı Özel Askeri Şirketler de ülkenin bâtın servisi ve derin yapılarla irtibat halindeler.
Sadece eğitim ve muhafaza hizmetleri yapmıyorlar. Bilhassa Wagner alt şirketleri ile birlikte adeta yarı askeri bir holding şirketi üzere çalışıyor. Eğitim veriyor, alanda savaşıyor, Rusya’nın yumuşak güç enstrümanlarına muhafaza da sağlıyor, yeni kapılar da açıyor, maden işletiyor, ticaret yapıyor. Genelde yumuşak gücün askeri kanadı üzere davranıyor.
Bununla da kalmıyor, faaliyetlerini siber alemde de sürdürüyor, yani siber savaş alanında da uzunluk gösteriyor. Mesela, Prigozhin, St. Petersburg’da finanse ettiği trol ordusu ile ABD’de seçimlere müdahale etmekle suçlanıyor.
İdari insan kaynakları motamot ABD’de olduğu üzere savaş deneyimi olan eski askerlerden oluşuyor. Genelde de özel kuvvetlerden.
Ancak, mesela Wagner’in çok uluslu yapısı dikkat çekiyor. Çoğunluk Rus orijinli olmakla birlikte, 15 farklı ülkeden lejyoner barındırıyor. Ermeniler, Kazaklar, Moldovyalılar (muhtemelen bu bölgelerden gelme Ruslar) Sırplar, Norveçliler ve İskandinav ülkelerinden gelenler. Hatta “Siyah Ruslar” olarak nitelendirilen Afrikalı lejyonerler.
Acil durumlarda savaşçı sayısını artırmak için daha değişik seçeneklere de başvurabiliyorlar. Hatta hapishanelerin yollarını aşındırmaktan da çekinmiyorlar. Altı aylık savaşma karşılığında özgürlük ya da mahpus cezasında indirim mahkumları cezbedebiliyor. Hatta Wagner askeri varlıklarının bulunduğu ülkelerden de mahkumları insan kaynağı olarak kullanabiliyor.
Macera tutkunları ya da adrenalin sevenlere de uygun maaşlarla kapılar açık. Lakin saklılık çok değerli, hatta öldürüldüklerinde bile yakınlarından çenelerini tutmaları isteniyor tazminat alabilmeleri için.
Böylece, tertipli asker değil de öldürülen lejyonerin toplumu rahatsız etmesi engellenmiş oluyor. Ukrayna savaşında olduğu üzere savaş zayiatları daha düşük gösterilebiliyor.
Son yıllarda Rus lejyoner faaliyetlerinde bir artış göze çarpıyor.
Konu buraya gelmişken Rusya’daki Wagner gibisi “Özel Askeri Şirket” kisvesindeki öbür oluşumlara da bakmakta yarar var.
Rusya’nın önde gelen ve dünya üzerinde yaygın ağı olan Wagner’den gereğince bahsettik. Wagner dışında özel güvenlik şirketleri de var.
Enerji devi Gazprom’un Suriye ve Ukrayna üzere ülkelerdeki varlıklarını müdafaa hedefli biri Fakel (Meşale) ve oburu ise Plamya (Alev) ismini taşıyan iki Özel Askeri Şirketi olduğunu söyleniyor. Bu iki kümenin yalnızca boru çizgilerini korudukları söyleniyor.
Orthodox Kardeşlik Lejyoner Kümesi, Rusya Ortodoks Kilisesi temaslı bir küme. Ukrayna’da “Hristiyan Rusya’yı çökmekte olan Batı’dan korumak için” savaşıyor.
E.N.O.T Corps, Rus milliyetçi Igor Mangushev tarafından Donbas’taki Rus yanlısı milisleri bir ortaya getirmek maksadıyla kuruldu. Daha sonra faaliyetlerini Ukrayna, Suriye ve Üst Karabağ’a kadar genişletti. 2015’te Sırbistan, Donbas’taki askeri kamplarda askeri eğitim sağlıyordu. Wagner dışında milletlerarası olarak bir Özel Askeri Şirket üzere gözüken ENOT’un 2019’da kapatıldığı söyleniyor.
2018 yılında kurulan ve bünyesinde birçok eski Rusya özel kuvveti (Spetsnaz) mensubu barındıran Patriot ‘Özel Askeri Şirketi’nin Rusya Savunma Bakanı Sergey Şoygu ile ilişkili olduğu ve popülaritesi ve pazarlık gücü artan Wagner’e alternatif oluşturmaya çalıştığı söyleniyor. Wagner şefinin ortası Şoygu ile âlâ değil. En son Bahmut kentini ele geçirdiklerini ilan ettikten sonra “Sadece Ukrayna ile savaşmıyoruz, Rusya bürokrasisi ile de savaşıyoruz” diyerek tekrar Rusya Savunma Bakanı’nı amaç almıştı.
Çeçen Cumhuriyeti Lideri Ramazan Kadirov’un da bir Özel Askeri Şirket kurmayı planladığı kulislerde dolaşıyor. Misyonunu bırakırsa bu türlü bir niyeti olduğu söyleniyor. Bunlar dışında Moran Güvenlik Kümesi, Slavonik Tugaylar üzere Rusya devletinin menfaati için çalışan irili ufaklı birçok lejyoner küme var.
Avrupalılar Putin’in Rusya’yı eski güçlü, ihtişamlı günlerine döndürmek istediğini, bunu gerçekleştirmeye çalışırken de
Özel Askeri Şirketleri, çok sağcı terör kümelerini yayılmacı bir çerçevede hibrit bir savaş stratejisi ile Avrupa Birliği aleyhine kullandığını argüman ediyorlar.
Aslında gelinen noktadaki tabloya baktığımızda Rusya’nın bu taktiği yalnızca Avrupa’da uygulamadığını, nüfuz alanını bu lejyonerler üzerinde Afrika başta dünyanın birçok bölgesine taşıdığını görüyoruz. Wagner’in Afrika’da 20 ülkede ofisleri olduğunu söylersek ne dediğimiz daha rahat anlaşılır.
Rusya bugün bu yumuşak gücünün yanında sert gücünü de, birbirlerine destekçi olarak, seferber ederek tahminen de Sovyetler Birliği’nin nüfuz haritasının ötesine taşmış olabilir.
Rusya “Yasal Müphemlik” siyaseti ile hayalet lejyoner kümeleri dünyanın dört bir tarafına seferber edip tesir alanını genişletebilir lakin bu plan işler daima yolunda gittiği ve merkez güçlü olduğu sürece çalışır. Merkezin zayıf düştüğü bir anda ya da mesela Ukrayna savaşının kaybedildiği bir durumda neler olabileceğini ve bu kümelerin devlet ve birbirlerine neler yapabileceklerini kestirmek zordur.