Rusya’da darbe yapmaya girişen Wagner kümesi nedir? Hangi ülkelerde kaç asker vazife yapıyor?

Rus ordusunu kendilerine akın düzenlemekle suçlayarak Rus idaresine isyan başlatan Wagner kümesi, kuruluşundan bu yana Afrika’dan Orta Doğu’ya kriz bölgelerindeki rolüyle gündeme geldi.

Şirketinin Kremlin Saray ı’na yemek sağlaması nedeniyle “Şef” lakabıyla anılan varlıklı iş adamı Yevgeniy Prigojin ve eski Rus istihbarat subayı Dmitry Utkin’e ilişkin güvenlik şirketi Wagner kümesi, 2014’te Donbas ihtilafında Rusya takviyeli ayrılıkçıları desteklemek için kuruldu.

Mensuplarının birçoklarını mahkumların oluşturduğu Wagner kümesi, Ukrayna’nın dışında Suriye’deki iç savaş da dahil olmak üzere Orta Doğu ve Afrika’daki çeşitli çatışmalara asker gönderdi.

İngiliz istihbaratı, Ukrayna’da etkin olan Wagner birliklerinin sayısını 50 bin olarak verirken bu, Rusya’nın toplam gücünün dörtte birini oluşturuyor.

Rusya’nın Ukrayna’nın kimi bölgelerinde denetimi sağlamasında kıymetli rol oynadığı öne sürülen Wagner, “savaş suçları” ve insan hakları ihlalleri yapmakla da suçlanıyor.

Teknik olarak özel askeri şirketler (PMC) faaliyetlerine katılarak Rus maddelerini ihlal eden Wagner, ABD tarafından da “önemli bir ulus ötesi cürüm örgütü” kabul ediliyor.

Kurulduğu 2014’te Afrika ve Orta Doğu’da faaliyet gösteren kapalı bir örgüt olan ve yaklaşık 5 bin savaşçıya sahip olduğu düşünülen Wagner, o vakitten bu yana değerli ölçüde büyüdü.

Ukrayna-Rusya ihtilafına birinci olarak 2014’te Rusya’nın Kırım Yarımadası’nı yasa dışı ilhak etmesiyle dahil olan Wagner, dünya çapında ismini bu adımıyla duyurdu.

Rusya-Ukrayna Savaşı’nın başlamasının üzerinden bir aydan biraz daha uzun müddet geçmesinin akabinde Wagner’in paralı askerleri, 28 Mart 2022’de Ukrayna’da konuşlandırıldı.

ABD Ulusal Güvenlik Kurulu’na nazaran Ukrayna’daki askerlerinin yaklaşık yüzde 80’i hapishanelerden çekilirken Wagner Kümesi’nin, Rusya’nın Ukrayna’nın doğusundaki Bahmut kentini ele geçirmesinde tesirli olduğu tabir edildi.

Öte yandan, Rus maddelerine nazaran bu çeşit özel askeri şirketler (PMC) yasa dışı iken küme, teknik olarak PMC faaliyetlerine katılarak Rus maddelerini ihlal ediyor.

Beyaz Saray Ulusal Güvenlik Kurulu Stratejik Bağlantı Koordinatörü John Kirby de Wagner’in Ukrayna’da kullanılmak üzere Kuzey Kore’den silah satın aldığını belirtmişti.

Wagner kümesinin Mali, Madagaskar, Mozambik, Sudan, Burkina Faso, Libya ve Orta Afrika Cumhuriyeti’nde de faaliyet gösterdiği kaydediliyor.

ABD Askeri Akademisi West Point’teki Terörle Gayret Merkezinden yayımlanan raporlara nazaran, Wagner kümesi, Ukrayna’nın dışında bölgesel çatışmalara katıldı ve Rusya’nın nüfuzunu yaydığı birçok Afrika ve Orta Doğu ülkesinde de faaliyet yürüttü.

Öte yandan Wagner kümesi, Suriye iç savaşında Esed idaresini desteklemek için 2015’te asker gönderdi.

Libya’da, ülkenin doğusundaki silahlı güçlerin başkanı Halife Hafter kuvvetlerini destekleyen Wagner kümesine bağlı paralı askerler de bulunuyor.

Orta Afrika Cumhuriyeti’nde ise elmas madenlerinin korunması için davet edilen Wagner kümesinin, Sudan’daki altın madenlerinin de güvenliğini sağladığı düşünülüyor.

Mali hükümeti ise Wagner kümesini ülkedeki silahlı kümelere karşı kullanıyor.

Stratejik ve Memleketler arası Çalışmalar Merkezinden Wagner Kümesi uzmanı Catrina Doxsee, Wagner kümesinin, ABD yaptırımları üzere mali cezalara karşı savunmasız ülkelerin doğal kaynaklarıyla finansmanını sağladığını öne sürdü.

Wagner’in altın madenciliği ve kaçakçılığı da yaptığını kaydeden Doxsee, bu prosedürlerle Batı yaptırımlarının tesirini azaltmaya çalıştığını söyledi.

Diğer yandan, birçok ülkede faaliyet yürüten Wagner paralı askerlerinin, savaş hataları ve insan hakları ihlalleri yaptığı argümanları da gündemde yer alıyor.

Ocak ayında paralı asker birliğinden firar ettikten sonra Norveç’e sığınma talebinde bulunan eski bir kumandan, Ukrayna’da savaş kabahatlerine şahit olduğunu argüman etti.

Ukraynalı savcılar, üç Wagner Kümesi paralı askerinin Nisan 2022’de Rus birliklerinin yanı sıra Kiev yakınlarında sivilleri öldürüp azap yaptıkları savında bulundu.

Bunun yanı sıra, Alman istihbaratı, Wagner paralı askerlerinin Mart 2022’de Buça’da sivilleri de katletmiş olabileceğini açıkladı.

ABD Savunma Bakanlığından (Pentagon) 2020’de yapılan açıklamada, Wagner kümesinin bir Birleşmiş Milletler (BM) silah ambargosunu ihlal ettiğine ve “sivillerin güvenliğini dikkate almadan Lübnan’ın Trablusşam kenti ve etrafındaki sivil bölgelere kara mayınları ve el imali patlayıcılar yerleştirdiğine” dair ispatların bulunduğu belirtildi.

BM ve Fransız hükümeti, Wagner paralı askerlerini, Orta Afrika Cumhuriyeti’nde sivillere tecavüz ve soygun yapmakla suçladı.

Wagner’in kurucusu Prigojin, son aylarda tekraren Rusya Savunma Bakanı Sergey Şoygu’yu ve Ukrayna’daki ordunun başı Valery Gerasimov’u “beceriksizlikle” ve Ukrayna’da savaşan Wagner ünitelerini taammüden yetersiz ikmalle suçlamıştı.

Rusya Savunma Bakanlığı, isim vermeden Ukrayna’daki “gönüllü oluşumların” haziranın sonuna kadar kendisiyle kontrat imzalaması gerektiğini söylemişti.

Bu hareket hükümetin Wagner üzerinde daha fazla denetim elde etme teşebbüsü olarak görülmüştü.

Wagner’in kurucusu Prigojin, 23 Haziran Cuma günü, Rus ordusunu Wagner’e akın düzenlemekle suçlayarak karşılık vermekle tehdit etmiş ve Rus idaresine isyan başlatmıştı.

Federal Güvenlik Servisi (FSB) “silahlı isyan” suçlamasıyla ceza davası açmıştı.

Rusya Savunma Bakanlığından yapılan açıklamada ise Wagner’in kamplarına atak düzenlendiği istikametindeki argümanlar yalanlanmıştı.