Rusya eskisi üzere olmaz

Rusya’yı iç savaşın eşiğine getiren paralı askeri güç Wagner isyanının, Belarus Devlet Lideri Aleksendır Lukaşenko’nun aracılığıyla şimdilik sona erdirilmesi, nitekim tahlil sağlandı mı sorusuna sebep oldu. Rusya Devlet Lideri Vladimir Putin’in “ihanet” ve “Bolşevik ihtilali” suçlamasının tersine, cumartesi gecesi, “Rus kanının dökülmemesi” gerekçesiyle geri adım atarak, Wagner başkanı Yevgeny Prigojin ve isyana katılan Wagner güçlerine dokunulmayacağı, haklarında açılan ceza soruşturmasının kapatılacağına yönelik açıklamalar, akıllardaki sorulara yenilerini ekledi. Rus başkan Putin dün Rus devlet televizyonunda yayınlanan söyleşisinde “Önceliğimiz Ukrayna” açıklaması yapmasına karşın, Kremlin’de dengelerin durumu ve Moskova’da büyük belirsizlik olduğu kaydediliyor. Bu belirsizliğin başında ise Rusya Savunma Bakanı Sergey Şoygu ve Genelkurmay Lideri Gerasimov’un mukadderatının ne olacağı, gelmekte. Önümüzdeki günlerde Kremlin etrafında dramatik gelişmeler yaşanabileceği bedellendiriliyor.

Prigojin’in; kan dökülmeden son bulan isyanının en dikkat çeken yanı Rusya Savunma Bakanı Sergey Şoygu ve Rusya Genelkurmay Lideri Valeri Gerasimov’u, kurşun dahi atmadan teslim aldıkları Rostova kentine çağırmasıydı. Ukrayna’da binlerle söz edilen kayıp veren Wagner’in ‘kişisel’ hesabı olmaktan çok Moskova’daki muktedirlerin bir iç hesabı görmesi olarak okunuyor. Şoygu’nun da Gerasimov’un da ilerleyen süreçte tasfiye edileceği ve tasfiyenin Rus ordusunun komuta kademesiyle sonlu kalmayacağı düşünülüyor. Bilhassa de Şoygu’yu Kızıl Meydan’da asmakla tehdit eden Wagner’in, davranışının iktidarın başka paydaşlarınca kınanmaması dikkat cazibeli. Şoygu, Kremlin’deki iktidar etrafında Rus asıllı olmayan birkaç isimden biri olarak öne çıkıyordu. Şoygu ve Gerasimov’un son 3 günde kamuoyunda gözükmemesi de dikkatlerden kaçmadı.

Koltuğu sallantıda olan Şoygu yerine ismi geçen kişi ise yeniden Rus başkan Putin’e çok yakın bir isim. Rus medyası ve Telegram kanallarında Tula bölgesi Valisi Aleksey Dyumin, Savunma Bakanlığı için favori olarak bedellendiriliyor. 2014’te Ukrayna toprağı Kırım’ı işgal eden Rus Özel Kuvvetlerinin başında bulunan Dyumin’in Putin’in yakın çemberinde olduğu biliniyor. Halihazırda Ukrayna’daki Rus işgal güçlerinin başındaki iki numaralı isim General Sergey Suvorikin’in de Gerasimov yerine genelkurmay başkanlığı misyonuna getirilebileceği Kremlin’e yakın etraflarda konuşuluyor. Suvorikin ve Dyumin’in Progijin’in gerisindeki iki temel güç olduğu da savlar ortasında. İki ismin Wagner’in ilerleyişi durduran pazarlıkta gayri resmi rol aldığı da konuşuluyor. Politico mecmuası 2022 yılında, Dyumin’i Putin yerine geçebilecek 12 isimden biri olarak göstermişti.

Wagner isyanı şimdilik çözülse bile Putin’in “geri adım” imgesi vermesi, ülke içinde siyasi istikrarı yine sağlayabilecek mi sorusuna sebep oldu. Milletlerarası Savaş Çalışmaları Enstitüsü yayınladığı bir tahlille bir günlük isyanın, Putin iktidarına ziyan verdiğini öne sürdü. Tahlilde, Putin’in Wagner’i “ihanet ile suçlamasının akabinde, yabancı bir gücün arabuluculuğu ile tahlili kabul etmesinin kalıcı tesiri olacağı belirtildi. Putin’in geri adım sayılabilecek çıkışının güç kullanma monopolünü yitirmesi manasına geldiği kaydedildi.

Wagner isyancı güçlerinin hiçbir dirence uğramadan Moskova’ya gerçek 200 km ilerlemesi ve Ukrayna işgalinin yönetildiği Rostov kentini ele geçirmesinin, Rusya içerisindeki farklı güç kümeleri için örnek oluşturabileceği de kaydediliyor. Buna nazaran Wagner örneği, rastgele bir güvenlik düzeneği içindeki kişi, devlet denetimindeki teşebbüse ve Kremlin içindeki ana aktörlere, devletten farklı paralı bir askeri gücü etkileyici sonuçlar alabileceğini gösterdi. Bu da 23 Haziran gecesi hayata geçen isyana emsal teşebbüslerin tekrarlanabileceğine yönelik ihtimali güçlendirdi.

Putin’in evvel “ihanet” ile suçladığı ve hakkında “silahlı kalkışma” soruşturması başlatılan Prigojin’i affetmesi de akıllardaki soru işaretlerini gidermedi. Wagner’in liderliğini üstlenen, 25 bin ila 50 bin ortasında paralı askeri komuta eden, Rusya’nın Afrika ve Orta Doğu siyasetinde faal figür olan Prigojin’in geleceği de tartışma konusu. Şimdilik Belarus’ta ‘gönüllü sürgün’ hayatını tercih eden Prigojin sonrasında; Wagner’in idare kademesinden Moskova aykırısı isimlerin tasfiyesi edilmesi beklenirken, Wagner kuvvetlerinden Rusya saflarına katılmayı reddedenler, Afganistan, Suriye, Mali üzere ülkelere gönderilerek, bahtlarına terk edileceği belirtiliyor. Prigojin’in geleceğinin ise Kremlin’deki ve Rus Savunma Bakanlığı’nda yaşanacak değişime nazaran hal alabileceği belirtiliyor. Rusya önderi Putin’in kendisiyle yapılan bir söyleşide “ihaneti asla affetmeyeceğine” ait kelamları de Wagner başkanı için Belarus’un inançlı sığınak olmayabileceğini göstermekte. Rusya’nın St. Petersburg kentinde Wagner ilanlarının indirildiği görüldü.

Rusya’da bir günlük Wagner isyanının sona ermesinin akabinde Rusya Devlet Lideri Vladimir Putin birinci defa konuştu. Putin, “Önceliğimiz Ukrayna’daki harekat, amaçlarımıza ulaşacağız.” açıklaması yaptı. Rusya devlet televizyonunda yayınlanan röportajda, Putin “Ukrayna’daki özel askeri operasyonun amaçlarına ulaşacağıma inancım tam” tabirlerini kullandı. Rus başkan, 24 saat mesaisini Ukrayna’daki duruma nazaran ayarladığını da belirtti. Konuşmasında Wagner’den bahsetmeyen Rus önder, Savunma Bakanlığı yetkilileriyle yakın bağlantı halinde olduğunu söyledi. Putin’in gelecek hafta düzenlenecek Olağan Güvenlik Kurulu toplantısına da katılacağı belirtiliyor.

Rusya, Afrika ve Orta Doğu’da siyasetini Wagner paralı asker kümesi üzerinden yürütüyordu. Bilhassa Orta Afrika’da birçok ülkeye güvenlik hizmeti veren Wagner üzerinden Moskova’nın bu kıtada değerli nüfuz sahibi Yeniden Libya ve Suriye’de Wagner faal faaliyette. Rusya’nın isyancı Wagner’i tasfiyesinin, bu bölgelerdeki çıkarlarını etkileyebileceği bedellendiriliyor. Bu çerçevede Moskova’nın derin bir ikilemle karşı karşıya kaldığı, Ukrayna savaşı devam ederken Rus ordusunu bu bölgelerde görevlendiremeyeceği düşünülüyor. Öte yandan Rusya, kelam konusu bölgede Wagner faaliyetlerinden sorumluluk almayarak, kendisine yönelik suçlamaları da kabul etmiyordu.

Ülkesinde Wagner’e bağlı paralı askerlerin isyanından bir gün sonra Rus ordusu Suriye’de sivilleri maksat aldı. Suriyeli muhaliflerin gözlemevinden alınan bilgiye nazaran Rusya’ya ilişkin savaş uçaklarının, dün İdlib Gerginliği Azaltma Bölgesi’ne düzenlediği hava hücumlarında birinci belirlemelere nazaran 9 sivil hayatını kaybetti, 30 sivil yaralandı. Mahallî saatle 10.03’te Lazkiye’deki Hımeymim Hava Üssü’nden havalanan 3 Rus savaş uçağı, İdlib’in Cisir eş Şugur ilçesindeki zerzevat haline, vilayet merkezine ve Beynin köyüne hava atakları düzenledi. Suriye Sivil Savunma Vakfı tarafından yapılan açıklamada, Suriye’nin kuzeybatısındaki pazarları, çiftlikleri ve yerleşim yerlerini amaç alan ataklarının sivillerin istikrarını tehdit ettiği belirtilerek atakların barış yanlısı siviller ortasında terörü yaymayı ve ömürlerini engellemeyi amaçlayan sistematik bir siyaset olduğu belirtildi. Açıklamada, milletlerarası topluma akınların sonlandırılması ve faillerden hesap sorulması için davette bulunuldu.