Rusya 47 yıl ortadan sonra Ay’daki rekabete tekrar katılmak istiyor

Rusya Federal Uzay Ajansı (Roscosmos), dün, Moskova’nın yaklaşık 5 bin 500 kilometre doğusundaki Vostoçniy uzay üssünden Luna-25 uzay aracını taşıyan Soyuz 2.1v roketini uzaya fırlattı.

Başarılı geçen fırlatmanın akabinde uçuş yörüngesine giren Luna-25’in, 21 Ağustos’ta Ay’ın güney kutbuna iniş yaparak yaklaşık bir yıl sürecek vazifesine başlaması planlanıyor.

Başlıca vazifeleri ortasında Ay’da su kaynağı bulmak olan Luna-25, bunun yanı sıra uzay ışınlarının ve elektromanyetik emisyonların ay yüzeyindeki tesirlerini inceleyecek.

Roscosmos Lideri Yuriy Borisov, fırlatmanın akabinde yaptığı açıklamada, Luna-25’in barışçıl gayelerle Ay’a gönderildiğini vurgulayarak, 2027, 2028 ve 2030’da da Ay’a uzay araçları göndermeyi planladıklarını söyledi.

Çin’le birlikte Ay’a yönelik ortak projeler de yürüteceklerine işaret eden Borisov, “Çin’den meslektaşlarımızla bir sonraki kademeye, yani beşerli bir vazifeye ve bir Ay üssünün inşasına başlayacağız.” sözünü kullandı.

Rusya’nın 1976’dan bu yana Ay’a gönderdiği birinci uzay aracı Luna-25, iniş platformu ve üzerinde çeşitli araç gereçlerin yer aldığı iki ana modülden oluşuyor.

Luna-25’te uzay ışınlarının ve elektromanyetik emisyonların incelenmesi için yaklaşık 31 kilogram tartısında çeşitli bilimsel ekipmanlar yer alırken, toprağı kazabilen ve örnekler alabilen aygıtlar da bulunuyor.

Ay’daki birinci kanıtlanmış su keşfi, Hindistan Uzay Ajansı tarafından 2008’de Ay’ın yörüngesine oturtulan birinci Hint araştırma uydusu Chandrayaan-1’den sağlanan datalar sayesinde gerçekleşmişti.

Luna-25 de Ay’ın güney kutbunda hem insan hayatı için değer taşıyan hem de roket yakıtı olarak kullanılabilecek hidrojen ve oksijen barındıran su kaynağı bulmaya çalışacak.

Rusya’nın yanı sıra ABD, Çin ve Hindistan da Ay’da keşif ve madencilikle ilgili çalışmalarına son yıllarda sürat verdi.

ABD ve Çin, 2026’da Ay’a gezici ve sondaj araçlarını göndermeyi planlıyor.

Son olarak Hindistan Uzay Araştırmaları Merkezince 5 Ağustos’ta yapılan açıklamada, Ay’ın güney kutup bölgesinde inceleme yapması için 14 Temmuz’da uzaya gönderdiği Chandrayaan-3 keşif aracının yörüngeye başarılı formda yerleştiği bildirilmişti.

Hindistan, üçüncü Ay keşif misyonunu yürütecek Chandrayaan-3’ün başarılı olması halinde ABD, eski Sovyetler Birliği ve Çin’den sonra Ay’a yumuşak iniş gerçekleştiren 4’üncü ülke olacak.

Uzmanlar, Ay’ın güney kutbundaki suyun, gelecekteki Ay misyonları yahut Mars’a giden roketler için yakıt çıkarmak hedefiyle kullanabileceğini ve bundan ötürü çok sayıda ülkenin ilgisini çektiğini vurguluyor.

Rusya’nın Ay’a uzay aracı gönderme macerası birinci kere Soğuk Savaş’ın bir modülü olarak Sovyet Sosyalist Cumhuriyetler Birliği (SSCB) ile ABD’nin 20. yüzyılın ikinci yarısında uzay yarışı esnasında başladı.

Ruslar, Amerikalılardan erken davranarak Sovyetler Birliği’nin Vostok beşerli uzay uçuş programı çerçevesinde uzaya birinci kere insan gönderdi.

12 Nisan 1961’de Sovyet Kozmonot Yuri Gagarin, uzaya çıktı. Baykonur Uzay Üssünden fırlatılan Vostok uzay aracı Dünya yörüngesinde tam cins attı. Böylelikle insanlık tarihinin uzay çağı başladı.

Bu ortada ABD, Ay’a insan indirmek için Apollo programını geliştirirken, SSCB de “Sovyet Ay Programını” geliştirdi.

SSCB, 1963’te birinci bayan kozmonot Valentina Tereşkova’yı da uzaya gönderdikten sonra ABD, Ay programını hızlandırdı. Nihayet ABD, 20 Temmuz 1969’da Ay yüzeyine beşerli birinci uzay uçuşunu yaptı.

Sovyetler Birliği de Ay programına devam etti.

Sovyetler Birliği, birinci Ay denemesini Luna-1 ile yaptı. 2 Ocak 1959’da Baykonur üssünden fırlatılan uzay aracı, tarihte birinci kere Ay’ın yakınına ulaştı ve güneş merkezli yörüngeye yerleşti. Fakat bir arızadan ötürü araç, Ay’ı kaçırdı.

Aynı yıl 12 Eylül’de fırlatılan Luna-2 uzay aracı ise tarihte “Ay’ın yüzeyine inen birinci insan üretimi nesne” oldu.

Yine tıpkı yıl 4 Ekim’de gönderilen Luna-3, fırlatmadan üç gün sonra birinci sefer Ay’ın yörüngesindeki eş vakitli dönüşten ötürü her vakit Dünya’dan uzağa bakan yarımküresinde bulunan “Ay’ın uzak yüzü”nün manzaralarını elde etti.

Sovyetler Birliği’nin 31 Mart 1966’da fırlattığı Luna-10 uzay aracı da “Ay’ın birinci yapay uydusu” özelliğini taşıyor.

Araç, Ay’ın etrafını, görünür ve zıt taraftaki yüzeyin kimyasal bileşimini keşfetmek için sabit bir yörüngeye sokuldu. Luna-10, “Ay etrafında birinci çeşidini atarak yörüngeye giren birinci insan yapısı nesne” oldu.

Ay’ın yapay uydusunun çalışması sayesinde bilim insanları, Ay yüzeyindeki kayaların genel kimyasal bileşimini ve çeşitlerini öğrendi.

Zond-5 uzay aracı, 15 Eylül 1968’de fırlatıldı. Ay’ın yörüngesinde dönüp Dünya’ya inançlı halde dönen birinci uzay aracı, Ay’a çıkarken güvertesinde canlı varlıkları taşımasıyla da birinci olarak tarihe geçti.

Uzay aracı, 21 Eylül’de atmosfere girdi ve Hint Okyanusu’na indi.

Luna-17 için 19 Şubat 1969’da yapılan birinci fırlatma denemesi başarısız oldu ve aracı taşıyan roket uçuşunun 52. saniyesinde patladı. İkinci deneme, 10 Kasım 1970’de yapıldı ve Ay’ın yüzeyine iniş gerçekleşti. Bu sırada 16 Temmuz 1969’da ABD, “Ay’a birinci insan inişini” başardı.

Luna-17, dünyadan denetim edilen birinci otomatik kendinden tahrikli laboratuvara sahip idi.

Ruslar, bir evvelki Ay’a yönelik uzay aracını 9 Ağustos 1976’da fırlattı. Luna-24 uzay aracı, Ay’ın yüzeyine indikten sonra 2 metrelik derinlikten sondaj ile toprak elde etti.

İlk kere su izlerinin bulunduğu 170 gram toprak ile araç, Dünya’ya geri döndü. Fakat bilim insanları, bu suyun Ay suyu olduğunu kesinleştiremedi.

Luna-24, SSCB’nin son Ay vazifesi oldu.