Pozitivizm ideolojisi: Kökeni, unsurları, temsilcileri ve tesirleri

İnsanlık tarihinde felsefi fikirlerin akışı, ebediyen insan bilgisinin tabiatı ve kaynağı üzerine baş yormuş, farklı yaklaşımlar ve teoriler doğurmuştur. Pozitivizm, müşahede ve deneye dayalı bilgi, nesnellik, evrensellik ve bilgilerin ölçülebilirliği üzerine inşa edilmiştir. Hem tabiat hem de toplumsal bilimlerde tesirli olan pozitivizm, muhakkak neden-sonuç bağlantılarını vurgular ve bilginin herkes için geçerli olmasını savunur. Pozitivizm nedir? Pozitivizmin kökeni nedir? Pozitivizm prensipleri, temsilcileri ve tesirleri…

POZİTİVİZM NEDİR?

Pozitivizm, bilimsel formülü temel alan ve yalnızca müşahede ve deneylere dayanan bilgiye vurgu yapan bir felsefi yaklaşımdır. Bu yaklaşım, Auguste Comte tarafından 19. yüzyılda geliştirilmiştir. Pozitivizme nazaran, insan bilgisi yalnızca somut ve gözlemlenebilir gerçeklere dayanmalıdır. Soyut kavramlar yahut metafizik kanılar reddedilir.

POZİTİVİZM KÖKENİ NEDİR?

Pozitivizmin kökeni, Fransız filozof Auguste Comte’a dayanmaktadır. Comte, pozitivizmi “insanlığın entelektüel evriminin son aşaması” olarak tanımladı. Ona nazaran, insan niyeti üç evreden geçer: teolojik, metafizik ve olumlu. Olumlu evrede, beşerler yalnızca müşahede ve deneylere dayanan bilgiyi kabul ederler.

POZİTİVİZMİN FELSEFİ İLKELERİ

Pozitivizm, muhakkak felsefi prensipler üzerine inşa edilmiştir:

• Gözlem ve Deneye Dayalı Bilgi: Pozitivizme nazaran, gerçek bilgi yalnızca somut müşahedeler ve deneysel bilgilere dayanmalıdır.
• Nesnellik: Pozitivist yaklaşım, öznellikten uzak durur. Objektif gerçekler ve deliller üzerine konseyi bir bilgi arayışını savunur.
• Evrensellik: Pozitivist bilgi, üniversal yasalar ve prensipler üzerine inşa edilmelidir. Bu formda, farklı vakit ve yerlerde geçerli olabilir.
• Verilerin Ölçülebilirliği: Pozitivistler, bilginin ölçülebilir ve test edilebilir olması gerektiğini savunur. Bu biçimde bilgi, somut ispatlara dayandırılabilir.

POZİTİVİZMİN TOPLUMSAL BİLİMLERDEKİ ROLÜ

Pozitivizm, yalnızca tabiat bilimlerinde değil, birebir vakitte toplumsal bilimlerde de tesirli olmuştur. Toplumsal bilimlerde pozitivist yaklaşım, insan davranışlarını ve toplumsal olayları anlamak için müşahede ve deneyi temel alır. Toplumsal olguların neden-sonuç bağlantılarını belirlemeye çalışır.

POZİTİVİST YAKLAŞIM ÖZELLİKLERİ

Pozitivizmin temel özellikleri şunlardır:

• Gözlem ve Deneye Dayalı Yaklaşım: Pozitivistler, gerçekleri ve bilgiyi sırf somut müşahede ve deneylere dayandırarak elde etmeye çalışırlar.
• Belirlenimcilik: Pozitivizm, doğal yasalar ve muhakkak neden-sonuç alakalarını vurgular. Her olayın muhakkak nedenlere dayandığına inanır.
• Evrensellik ve Nesnellik: Pozitivizm, üniversal prensiplere ve objektif gerçeklere vurgu yapar. Bilginin herkes için geçerli olması gerektiğine inanır.
• Veri Tahlili ve Ölçülebilirlik: Pozitivist araştırmalar, bilgileri sistematik bir halde toplar, tahlil eder ve ölçülebilir sonuçlara ulaşmayı maksatlar.

POZİTİVİZMİN TEMSİLCİLERİ

Pozitivizm, bilimsel müşahede ve deneylere dayanarak bilgi edinmeyi ve toplumsal sistemi geliştirmeyi amaçlayan bir felsefi yaklaşımdır. Pozitivizmin temel prensibi, duygusal ve metafizik ögeleri reddederek yalnızca gözlemlenebilir ve ölçülebilir gerçeklere dayanmanın kıymetini vurgular.

Pozitivizmin temsilcileri ve önde gelen isimleri şunlardır:

1. Auguste Comte (1798-1857): Pozitivizmin kurucusu olarak kabul edilir. “Sosyoloji” terimini birinci kullanan kişidir ve toplumsal olayların yalnızca gözlemlenebilir gerçeklere dayanması gerektiğini savunmuştur. Pozitivizmi toplumsal bilimler alanına da uygulamıştır.
2. John Stuart Mill (1806-1873): Comte’un niyetlerini geliştiren ve pozitivizmi daha geniş bir felsefi çerçeveye oturtan düşünürlerden biridir. Bilginin temeli olarak deney ve müşahedesi kabul ederken, ahlaki ve toplumsal bahislerde da ferdi haklara ve özgürlüklere vurgu yapmıştır.
3. Emile Durkheim (1858-1917): Sosyoloji alanında kıymetli katkılarda bulunan bir düşünürdür. Toplumun yapısını ve işleyişini incelerken, pozitivist yaklaşıma büyük değer vermiştir. Toplumsal olguların objektif olarak incelenmesi gerektiğini savunmuş ve toplumsal bağların toplumsal sistemi sürdürmedeki kıymetine dikkat çekmiştir.
4. Herbert Spencer (1820-1903): Comte’un fikirlerinden etkilenmiş ve toplumun biyolojik bir organizma üzere işlediği niyetini geliştirmiştir. “Sosyal Darwinizm” olarak bilinen kanıyı ortaya atmış, toplumların doğal seleksiyonun bir sonucu olarak evrimleştiğini sav etmiştir.
5. Rudolf Carnap (1891-1970): 20. yüzyılın pozitivist filozoflarından biridir. Mantık pozitivizminin değerli temsilcilerinden biri olan Carnap, lisanın manasının mantıksal tahlille belirlenebileceğini ve metafiziksel tabirlerin anlamsız olduğunu savunmuştur.
6. A.J. Ayer (1910-1989): Mantık pozitivizminin önde gelen isimlerinden biridir. Metafiziğin anlamsız olduğunu ve yalnızca deneylere dayalı sözlerin bilimsel mana taşıdığını savunmuştur.

Bu isimler pozitivizmin gelişmesine ve şekillenmesine büyük katkılarda bulunmuş olan düşünürlerdir. Pozitivizmin farklı kısımlarda tesiri olmuş ve onun kanıları birçok bilim ve ideoloji alanında tartışılmıştır.