Manisa’nın tarihi köprüleri beton altında kaldı

Manisa‘nın tarihi köprüleri beton altında kaldı

Manisa tarihinin aynası Çaybaşı Deresinin unutulmuş köprüleri

Çoğu Osmanlı periyodu öncesine ilişkin olduğu düşünülen köprülerin gelecek jenerasyonlara aktarılması için Manisa sevdalıları harekete geçti

MANİSA – Manisa’nın birinci kurulduğu yerlerden biri olan ve merkezdeki Yunusemre ile Şehzadeler ilçelerinin doğal hududu Çaybaşı Deresi üzerinde bulunan 5 tarihi köprü üzerine dökülen betonlara karşın yüzyıllara meydan okuyor. 5 tarihi köprüden ikisi büsbütün betonarmeye yenik düşerken geriye kalan 3 köprünün de birebir akıbeti yaşamaması için Manisa sevdalıları harekete geçti.

Medeniyetler beşiği Manisa’nın merkezinde yer alan çok sayıda tarihi eser günümüze kadar ulaşırken birçok kimsenin varlığından haberdar bile olmadığı tarihi köprüler kentin geçmişteki ihtişamını ortaya koyuyor. Manisa’nın merkez ilçeleri Yunusemre ve Şehzadeler’in doğal hududu olan ve adeta kentin akciğeri pozisyonundaki Çaybaşı Deresi’nde bulunan 5 tarihi köprüden ikisi büsbütün betonarmeye yenik düşerken geri kalan 3 köprünün de tıpkı akıbeti yaşamaması harekete geçildi.

Manisalı lokal tarih araştırmacısı Erkan Akbalık, Çaybaşı Deresi ve üzerindeki tarihi köprülerle ilgili değerli açıklamalarda bulundu.

“Manisa olarak buranın değerini bilmiyoruz”

Manisa’daki tarihi köprülerin aslında Manisa’nın perde ardında kalmış kahramanlarından biri olduğunu lisana getiren Akbalık, “Bazı tiyatrolarda sinemalarda perde gerisinde kalan kahramanlar vardır. Çaybaşı dediğimiz bölge aslında Manisa’nın perde ardında kalan kahramanlarından biridir, akciğeridir. Görünmez akciğeridir. Tarihi dokusunda da en değerli yere sahip bir bölge. Çaybaşı Spil Dağı’nın Atalanı mevkii altından doğan ve buradan devam eden bir dere. Çaybaşı Deresi tarih boyunca etrafında hayatı toplamış bir bölge. Bu bölgedeki birinci tarihi eser üstten aşağıya hakikat sıralarsak Manisa Kalesidir tarihi 3 bin yıl öncesine kadar gidiyor. Niobe var, Ağlayan Kaya diye bilinen ve ondan sonra aşağıya hakikat indiğimizde Gülgün Hatun Hamamı, Dere Mescidi, Kabak Tekkesi, İvaz Paşa Camii, Sinan Beyefendi Medresesi, Ayn-ı Ali Mescidine kadar çok sayıda eser var ve bu yapıtların birçoğu Osmanlı öncesi beylikler periyodudur. Bu da bize şunu gösteriyor ki bu bölge etrafına hayat kaynağı olmuştur ve hayatı etrafında toplamıştır. Biraz daha yakın bir periyoda gelirsek Osmanlı devrinde de idari merkez olarak kabul edebileceğimiz alanda burasıdır. Birinci Hükümet Konağı 1860’lı yıllarda yapılmış ve bu bölgeye 100 metre uzaklıktaydı. 1890’lı yıllarda çıkan yangında yanıyor. Çabucak altında adliye, kışlası bu bölge tam Manisa’nın idari merkeziydi. Cumhuriyetle birlikte daha doğrusu Yunan yangınından sonra kentin yapısı büsbütün değişti ve idari yapı diğer yerlere kaydı ancak bu bölgenin ehemmiyeti hiç değişmedi.” diye konuştu.

“Köprülerin üzerine asfalt dökerek yol yapmışız ve buna karşın dayanmışlar”

Bölgedeki köprüler hakkında da bilgi veren Akbalık, “Bu bölge tekrar üzerinde bulundurduğu tarihi yapıtlardan ötürü ehemmiyetini hala korumaktadır lakin biz Manisa olarak bunun değerini pek bilmiyoruz. Örnek verecek olursak Kırmızı Köprü’den üste kadar Kır Kahvesine kadar 5 tarihi köprü vardır ve bunlar çok eskiye Türk periyodu öncesine dayanmaktadır. Bunların Roma periyoduna daha eski devirlere ilişkin olduğunu söyleyenler var. Bunların tescillenmesi de çok yakın vakitte yapıldı. Tescillenmediği için de gereğince muhafaza sağlanamadı. Bunları nereden görüyoruz, Bunlardan kimileri bütünlüğünü kaybetmiş durumda. Örneğin Kırmızı Köprü. Kırmızı Köprü Karayollarındaki bir kaynakta atıfta bulunarak bahsedilmiş, 15. Asır olarak tarihlendiriliyor yani 1400’lü yıllara kadar iniyor tarihi. Gerisinden Avcılar Kahvesinin önündeki köprü o çok daha eskilere dayanıyor. Bu bahiste teknik çalışanın, üniversitelerimizin, sanat tarihçilerinin gelip çalışma yapması gerekiyor. Lakin biz burayla ilgili bir çalışmaya rastlamadık. Köprülerimiz hayli eski. Bunların birçoğunun üzerine asfalt dökerek yol yapmışız ve buna karşın dayanmışlar, hayatlarını sürdürmüşler ve hala yaşıyorlar şimdilik. Kır Kahvesine kadar olan köprüler hala hayatta. Hayatta olmayan köprülerde var. Örneğin Kırmızı köprü bütünlüğünü yitirmiş durumda. Köprünün altında tarihi eser olarak nitelendirebileceğimiz çok bir şey kalmamış. İvaz Paşa Mescidinin önündeki köprü de birebir halde. Bu köprüde de hiçbir şey kalmadığı için betonarme olarak yapılmış.” dedi.

“Toprak altında bütünlüklerini koruyor”

Manisa’da Çaybaşı Deresi’nin Kırmızı Köprüden sonraki Kumludere olarak bilinen kısmının 1990’lı yıllarda üstünün kapatılmasıyla tarihi köprülerin yol altında kaldığını kaydeden Akbalık şunları söyledi: “Kırmızı Köprüden aşağıya gerçek da tarihi köprülerimiz var. Oranın üstü kapatıldığı için kimse bunun farkında değil. Boyahane dediğimiz asıl ismi Velioğlu Köprüsüdür ve onun çabucak altındaki Ayn-ı Ali Köprüsü tarihi köprüdür ve bunların tarihlendirmesi Osmanlı öncesine sarfiyat. Bunların da kurtarılması lazım. Bunların üstü büsbütün kapatıldığı için görülmüyor. Aldığımız bilgiye nazaran bu köprüler bütünlüklerini koruyor. Bunları ortaya çıkarılması gerekiyor. Ortaya çıkarıldığı vakit bu hoşlukları herkesin görmesi gerekiyor. Sonuçta bunlar bize ecdadımızdan kalan eserler ve bunları yaşatmak bizim vazifemiz. Bizim endişemiz öbür köprülerin de birebir akıbete uğramaması bunları muhafazamız gerekiyor. Sağ olsunlar Manisa dostu olan Manisa ile dertlenen insanlarımız da var. Bu bahisle ilgili çalışmalarını da sürdürüyorlar. Ali Suat Ertosun ve kardeşi Süheyla Hanım ve dernekleri bu bahis hakkında ilgili kurumlarla yazışmalar yapıyorlar. Dikkatleri buraya çekmeye çalışıyorlar. Dere ilgiye muhtaç durumda. Bu hoşlukların bizden sonraki jenerasyona aktarılması için bu hoşluklara daha titizlikle bakmalı ve daha teferruatlı çalışmalar yapmamız gerekmektedir.”