Nöbetçi Eczaneler
Kütahya‘nın Tavşanlı ilçesinde “kalp figürlü” höyükte devam eden hafriyatta, Tunç Çağı’nda 3 bin 700 yıl evvel bölgeye yapılan akında yakılıp yıkılan meskenlerinden kaçamayıp ölen iki beşere ilişkin olduğu belirtilen iskeletlerden birinde karbonize (çok yüksek ısıda süratli yanarak insan kemiğine yapışmış ve kalmış) olarak korunmuş “beyin ve deri kalıntıları” bulundu.
Havadan yapılan çekimlerde kalp halinde görüldüğü için ” Kütahya‘nın kalbi” olarak anılan höyükte hafriyat, Bilecik Pir Edebali Üniversitesi İnsan ve Toplum Bilimleri Fakültesi Arkeoloji Kısım Lideri Prof. Dr. Erkan Fidan başkanlığında sürüyor.
Avrupa Arkeologlar Birliğince 30 Ağustos-2 Eylül’de Kuzey İrlanda’nın başşehri Belfast’ta 29’uncusu düzenlenen ve dünyanın en değerli arkeoloji toplantısı olarak bedellendirilen aktiflikte Tavşanlı Höyük hafriyatı uzmanlarınca yapılan sunumlarda verilen bilgiler, arkeologları heyecanlandırdı.
Prof. Dr. Fidan ile hafriyatın lider yardımcısı olan Nişantaşı Üniversitesinden Dr. Öğr. Üyesi Nihan Naiboğlu’nun hazırladığı sunumda, 8 bin yıllık tarihiyle Kütahya’nın en eski yerleşmesi ve 45 hektarlık yayılım alanıyla Batı Anadolu’nun en büyük Tunç Çağı yerleşmelerinden Tavşanlı Höyük’ün muhtemelen bölgenin başşehri olduğu, milattan evvel 1700’lü yıllarda büyük bir akına uğradığı ve kentin tamamının yakılıp yıkıldığı, Kuzey İrlanda’da yapılan toplantıda iştirakçilere anlatıldı.
Bildiride, bu büyük yıkımdan sonra bölgenin harabeye döndüğü ve 300 yıl boyunca yerleşilmediği belirtildi.
İskeletlerden biri genç, oburu orta yaşlarda iki erkeğe ait
Birçok ülkeden gelen bilim insanları, konutların yıkılmış molozlarının altında kalarak can veren iki beşere ilişkin iskeletin bulunmasına ait ayrıntıları heyecanla takip etti.
Çöken oda içinde ahşap raftan düştüğü anlaşılan kapların ve mesken molozunun altında 15-18 yaşlarında erkek ile 40-45 yaşlarında 130 santimetre uzunluğunda bir erkeğe ilişkin kalıntılar olduğu da toplantıda açıklandı.
Yaşça büyük olan bireyin odanın ortasında bir yere kaçamadığı, gencin kapıdan çıkmak üzereyken yıkılan molozun altında kaldığının değerlendirildiği söz edilen sunumda, yerleşim yerine yapılan muhtemelen ani bir taarruz sonucu yıkılan kentin, atağa çok açık olan kuzeydoğu kenarındaki bu yapıda insanların konuttan kaçamadıklarının anlaşıldığı bilgisi paylaşıldı.
Kazılarda bugüne kadar bulunan hançer, mızrak ucu ve ok ocu üzere tüm silahların da bu yıkım katmanından gelmesinden ötürü bildiride öteki büyük bir gücün kenti kuşatma altına alarak yıktığına değinildi.
Hacettepe Üniversitesi Edebiyat Fakültesi Antropoloji Kısım Lideri Prof. Dr. Yılmaz Selim Erdal ise sunumunda, hafriyatını yaptığı ve incelediği iskeletlerin çok yüksek ısıya ve şiddetli ateşe maruz kaldığını, bundan ötürü gencin iskeletinde kafatasının içindeki beynin karbonize olarak korunarak bugünlere kadar ulaştığını bildirdi.
Bildirideki öteki bir çarpıcı bilginin ise genç bireyin göğüs ve karnı ortasında karbonize olan kendisine ilişkin deri kesimlerinin bulunması olduğu belirtildi.
Bugüne kadar Anadolu’da yapılan hafriyatlarda çok az sayıda da olsa beyin kalıntısı bulunduğu fakat karbonize insan derisinin “Türkiye’de arkeolojik devirlerde bulunan birinci ve tek örnek” olması açısından çok kıymetli olduğu vurgusu yapıldı.
Sunumun sonunda Kültür Varlıkları ve Müzeler Genel Müdürlüğünün yanı sıra hafriyatın ana sponsoru Tavşanlı Belediyesi ile çalışmalara katkı sunan Türk Tarih Kurumu, Bilecik Pir Edebali Üniversitesi Rektörlüğü ve Farika Porselen firmasına teşekkür edildi.
Saldırının nedenleri ve kimler tarafından gerçekleştirildiğine yanıt arayacaklar
Kazı Lideri Prof. Dr. Erkan Fidan, AA muhabirine, son buluntularla, “Koloni Çağı” olarak isimlendirdikleri periyodun sonlarında büyük bir akına uğrayan kentin tamamının yakılıp yıkıldığını belirlediklerini söyledi.
Bundan sonraki süreçte bu büyük akının nedenlerine ve kimler tarafından gerçekleştirildiğine dair izler arayacaklarını belirten Fidan, “Bu büyük yangın katmanına ilişkin bir yapıdaki hafriyatlarda, yapının kerpiç ve ahşap molozunun altında, onlarca pişmiş toprak kabın odanın ortasına düştüğünü anladık. İki insan kalıntısı bulduk. 40-45 yaşlarında erkeğin üzerinde odanın ortasında raf devrilmiş, başkası 15-18 yaşlarında genç olan erkek birey ise kapıdan çıkmasına iki adım kala ne yazık ki yıkılan molozun altında kalmış.” diye konuştu.
Fidan, bu buluntuların kendileri için çok değerli bilimsel bilgiler olduğunu, Prof. Dr. Yılmaz Selim Erdal tarafından hafriyat ve değerlendirmenin yapıldığını lisana getirdi.
Karbonize olarak korunmuş ve günümüze kadar ulaşmış durumda, çok yüksek ısıya ve şiddetli ateşe maruz kaldığı anlaşılan insan kalıntılarından birinde kafatasının içindeki beyefendisini belirleyerek çabucak müdafaa altına aldıklarını aktaran Fidan, “Bu kıymetli zira bu Anadolu’da yalnızca 4-5 örnekle biliniyor.” dedi.
Genç olan bireyin iskelet kalıntısının, yapının kapısına çok yakın bir pozisyonda bulunduğu bilgisini veren Fidan, muhtemelen kaçmaya çalıştığını lakin başaramadığını anlattı.
Fidan, öteki iskelete nazaran gencin iskeletinin çok daha yüksek ısıya maruz kaldığını, kemiklerin yüksek ısıdan beyazlaşmış durumda açığa çıkarıldığını tabir ederek, kelamlarını şöyle sürdürdü:
“Ancak bu durum çok ender görülebilecek kıymetli bir duruma neden oldu. İskeletin karın ve göğüs ortasındaki kısmında yumuşak doku yani ‘insanın derisi’ karbonize olarak korunmuş bir vaziyette belgelendi. Bu kalıntı, mumyalama süreci dışında çok alışık olmadığımız çok kıymetli bir durum olarak karşımıza çıkıyor. İskelet üzerinde karbonize olarak kalan insan derisi örneği bugüne kadar Anadolu’dan bilinmemekte olup birinci örnek olması açısından epeyce kıymetlidir.”
Prof. Dr. Fidan, 2021’de başlatılan hafriyatın en az 30 yıl daha sürmesini planladıklarını kelamlarına ekledi.