Nöbetçi Eczaneler
Haber : OKTAY YILDIRIM Kamera: ADEM KARABAYIR
İstanbul Büyükşehir Belediye (İBB) Genel Sekreter Yardımcısı Yetenekli Polat, İBB Miras takımlarının Aziz Polyeuktos Kilisesi’nin bulunduğu Saraçhane Arkeoloji Parkı’ndaki hafriyatlarda çıkardığı Pan heykelinin, İstanbul‘a has olduğunu ve dünyada bir benzerinin bulunmadığını söyledi. Heykelin İstanbul‘da ortaya çıkarılmış birinci Pan heykeli olduğuna da dikkat çeken Polat, “Bu bizim için çok çok küçük bir fragman. İstanbul‘un çok değerli bir arkeolojik alanını ve bir Roma Sarayı kısmını yavaş yavaş açığa çıkarmaya başladık. Bu, bizi büyük sürprizlerle, büyük armağanlarla, kentin turizmini ve tarihini anlatacak armağanlarla karşılayacak bir etap demek” dedi.
İBB Kültür Daire Başkanlığı’na bağlı İBB Miras takımlarının Fatih’teki Aziz Polyeuktos Kilisesi’nin bulunduğu Saraçhane Arkeoloji Parkı’nda 8 Haziran 2022 başlayan hafriyat çalışmalarının devam ediyor. Çalışmaların sürdürüldüğü ana yapının kuzeybatı tarafında dün, yüzeyden yaklaşık 2,6 metre derindeki dolgu toprak içerisinde, Antik Yunan mitolojisinde çoban ve sürülerin ilahı olan mermer Pan heykeli modülü bulundu.
Heykelin Roma periyoduna ilişkin olduğu düşünüldüğünü belirten İBB Genel Sekreter Yardımcısı Yetenekli Polat ANKA Haber Ajansı’nı şunları söyledi:
“BURASI MEZBELELİK BİR ALANA DÖNÜŞMÜŞ BİR NOKTAYDI: İstanbul‘un merkezinde Saraçhane’deyiz. İBB’ye 100 metre aralıkta bir alan burası. Yaklaşık bir 60 yıldır diyebiliriz metruk, yazgısına terk edilmiş bir öyküsü var buranın. Kent içinde burada bir arkeolojik alan olduğu biliniyordu. Çok görkemli bir yapı ve etrafında arkeolojik alan olduğu biliniyordu fakat ne yazık ki yıllar içerisinde her türlü makus kullanıma, insanların içine giremeyeceği kadar mezbelelik bir alana dönüşmüş bir noktaydı. Biz de doğal hem meslekten beşerler olarak hem de bir kamu vazifelisi olarak bu alanın İstanbul‘a kazandırılması ve toparlanmasını çok asli işlerimizden birisi olarak önümüze aldık.
BİR YIL SONRA BİN 500 YAŞINDA OLACAK: Burası 1964’le 68 yılları ortasında bir kısmı kazılmış ve buluntuları ortaya çıkarıldıktan sonra devam edilmemiş bir hafriyat alanı aslında. Öyküsü 524 yılına dayanıyor. Yani bundan tam bin 499 yıl öncesine. Yani, bir yıl sonra bin 500 yaşında olacak. Bir temel atarak başlanan büyük, görkemli kilise yapısı, Bizans devri, kilise yapısı. Ancak ondan da evvelinde çabucak şu an üzerinde durduğumuz, sol tarafında bizim şu an durduğumuz noktada bir Roma periyodu saray olduğunu biliyoruz literatürde. Ama hiçbir vakit kazılarla ortaya çıkarılmış bir saray yapısı değildi bu. Anika Julian’ı ismi verilen kiliseyi de yapan bir Romalı asilzade. İstanbul‘da bu kiliseyi yaptığında kendi sarayını da burada yaşadığı alan olarak biliyoruz, ancak ondan daha evvel burada bir saray olduğunu literatürden de iddialarımızdan de buluntularımızdan da anlıyoruz.
BU ALAN ROMA, BİZANS, OSMANLI VE ERKEN CUMHURİYET’İN TÜM İZLERİNİ TAŞIYOR: Bu alan, Roma, Bizans, Erken Osmanlı, Geç Osmanlı ve hatta Erken Cumhuriyet’in izlerinin tamamını taşıyan İstanbul‘un bir tarihi, kent kimliğinde neleri taşıdığını gösteren bir doküman alanı üzere. Yani İstanbul‘u üç imparatorluğun başşehri dediğimiz bütün medeniyetlerin buluştuğu nokta dediğimiz bütün öyküleri bu arkeolojik alandaki buluntular bile bize gösteriyor. Her kültürden, her periyottan izler, alanlarda buluntular çıkmaya başlıyor. Çabucak ardımızda bir Osmanlı devri türbe kalıntısını ve yapı kalıntılarını buluyoruz. Yan tarafında bir gömü alanı buluyoruz. Tekrar Osmanlı periyodunda mezarlık alanı buluyoruz. Dönüyoruz bir Bizans periyodu buluyoruz, sol tarafa yanlışsız geliyoruz bir Roma Saray yapısı buluyoruz.
BİZİM İÇİN ÇOK ÇOK KÜÇÜK BİR FRAGMAN: Artık dünkü buluntuyla bir arada bizim için çok heyecan verici olan alan şu. Şu an bulutunun olduğu yerin çabucak önündeyim. Ardımdaki bloklardan birinin yanında çıktı. Bu bloklar da hafriyatta çıkmış oldu. Karşı karşıya olduğumuz şey şudur ki daha evvel Asklepion heykelini bulmuş, kamuoyuna da tanıtmıştık. O toprağın bir metre altındaydı. Yani İstanbul‘daki beşerler şunu düşünebilir, Tarihi Yarımada’da gezdiğinizde ayağınızın bir metre altında bir tarih yatıyor olabilir. Artık bulduğumuz da toprağın iki buçuk metre altında ve çabucak hemen tıpkı bölgede. Bu şu demek: Buradaki saray yapısının bu tıp Asklepion ya da Pan heykeli ve gibisi şeylerin bulunması, buradaki saray yapısının çok daha büyük bir heykel programıyla bezendiğini, bir süslemeye sahip olduğunu gösteriyor. Bu ne demek? Biz kazıyı şu an park istikametindeki alana hakikat, saray kısmına gerçek genişlettikçe buradan tahminen onlarca misal kümede heykeli bulmaya devam edeceğiz. Bu bizim için çok çok küçük bir fragman.
İSTANBUL, GİTTİKÇE ZENGİNLEŞEN BİR KOLTÜREL KOLEKSİYONA KAVUŞACAK: İstanbul‘un çok kıymetli bir arkeolojik alanını ve bir Roma Sarayı kısmını yavaş yavaş açığa çıkarmaya başladık. Bu bizi büyük sürprizlerle, büyük armağanlarla, kentin turizmini ve tarihini anlatacak armağanlarla karşılayacak bir etap demek. Çalışmalar şimdi 10 ayını buldu. 10 ay içerisinde bu etaplar açıldı. Alanın metruk kullanımından doğan bütün berbat eklentiler, 1960’lı 70’li yılda yapılan üstüne atılan beton düzeyler, asfalt üzere tabyalar, yan taraf otoparka dönüştürülmüştü, onun kaldırılması üzere işler bunun içerisinde. Yani biz kazıyı çok kısa bir müddette ulaştığımız bilgilerle bir arada şunu diyebiliriz ki İstanbul uzun bir mühlet Polektos bölgesi ve Saraçhane’den gelecek çok kıymetli arkeolojik kültürel datalarla gittikçe zenginleşecek bir kültürel koleksiyona kavuşacak.
BURASI BİR AÇIK HAVA MÜZESİ: Alanın kendisi de bir arkeopark bizim için. Arkeopark ne demek? Bütün dünyada çok emsalleri olan insanların kent içinde, kentin tarihini anlayabilecekleri, çocukların içine girip tarihin katmanlılarını şahsen görebilecekleri, eğitim programına katılacakları ve kendileri için hazırlanmış birtakım simülatif hafriyat ve gibisi tecrübelerle kendi kökleri ve tarihine ait bulguların, toprakla, tarihle nasıl bağlı olduklarını gösterecekleri alan. Çabucak yan tarafımızda Haydarhane Cami bölgesi de yeniden yok olmuştu. Orayı da hafriyatla açığa çıkarıp sonra rekonstrüksiyonunu tekrar kazandırmış olduk. Alanda Osmanlı, Bizans, Roma ve öbür periyot yapılaşmalarıyla ilgili buluntuların tamamının çalışılacağı bir alan. Doğal bizim için kıymetli olan insanlara şu sol tarafımda görünen açmanın izini göstermek. Zira toprağın altında şimdi kesildiği için gördüğümüz bir dizi kültür nesnesinin nasıl gizli kaldığını gösteriyor. Burası bir açık hava müzesi.
ÇOK GÖRKEMLİ VE AYASOFYA’YLA REKABET ETMEK İÇİN YAPILMIŞ BİR YAPI: Burası, biliyorsunuz 1204’te 4. Haçlı Seferleri sırasındaki Latin orduları tarafından yağmalanarak buradaki bütün yapı materyalleri bugünkü Venedik’te bulunan San Marko Kilisesi’ne götürülüp orada kullanılıyor ve dünyanın göz bebeğidir. Yani bizim İstanbul’un sürgündeki mimari kültürü, bir açık hava müzesi olarak Venedik’te San Marco Katedrali ve etrafında. Yapının doğal bu devirde değerli öteki ekleri olduğunu da elbet düşünebiliyoruz. Zira çok varlıklı ve görkemli bir yapı. Yanımda gördüğünüz yapı, karşılaştırmak için söylüyorum İstanbul Büyükşehir Belediye Binası’nın 10 metre daha fazla yükseğine çıkan bir yapı. Çok görkemli ve Ayasofya’yla rekabet etmek için yapılmış bir yapı, periyodun Ayasofya’sı. Sonra buna rekabet olarak şimdiki Ayasofya yapılıyor. Yani bu türlü bir iktidar çekişmesinin de ortasında üretilmiş bir yapı. Tam da onun sol tarafında daha evvelden de olan ve o zenginlikle tekrar artırılarak yapılan bir saray var. Bu saray yapısına girdiğimizde bir iki tane heykel bizim için sinemanın yalnızca fragmanı. Biz burada çok büyük buluntularla müsabakaya devam edeceğiz. Hiçbir kuşku yok. Doğal bin 500 senede başına neler geldiğini bilmediğimiz bir muamma alan ve bir bilmeceden bahsediyoruz. Açtıkça karşılaşacağız. Bu heyecanla çalışmaya devam ediyoruz.
İSTANBUL’A MAHSUS BİR PAN HEYKELİYLE KARŞILAŞTIĞIMIZI GÖRÜYORUZ : Daha evvel bir Asklepion heykeli bulmuştuk. Artık de Pan heykeli bulduk. Pan antik mitolojide, Roma devrinde ve daha evvel daha antik devirde de gelişmiş bir inancın modülü olan, yarı insan, yarı keçi biçiminde bir yaratık diyelim. Tabiatta ve açık alanlarda yaşadığı düşünülen, insanın karşısına ansızın çıkıp onu ürküten, korkutan, bakışlarıyla, sesleriyle, kendi tuhaflığıyla ürkütücü. Lakin o devrin panteonunda bir yeri olan bir küçük yaratık ve elinde bir müzik aletiyle bizim bugün Pan flüt ismini verdiğimiz flütün ismini, onun çaldığı flüt olduğunu hatırlatarak söyleyeyim. Bir ses çıkararak insanları bazen delirmeye kadar sürükleyecek bir yaratık. Bulduğumuz Pan heykeli de bizim için yeniden özgün. Zira dünyada bir gibisi olmayan bir Pan heykeli bulduk. İstanbul’da ortaya çıkarılmış birinci Pan heykeli. Kültürel farkı da hem biçimsel hem de tabir halindeki daha çalışmaya muhtaç öbür Pan heykellerinden ayrıklaşan İstanbul’a mahsus bir Pan heykeliyle karşılaştığımızı görüyoruz. Doğal heykelin belden üst kısmını bulduk. Tahminen çalışma devam ettikçe öbür modüllerini da bulup tamamlamaya da gideceğiz. Heykelimizi İstanbul Arkeoloji Müzesi’ne teslim ettik. Emaneten muhafazaya almış oldular. Tahminen gelecekte burada çıkacak çok daha büyük heykel ya da sanat yapıtlarıyla birlikte direkt Saraçhane’de bir müzede sergilenecek, umuyoruz.”