Nöbetçi Eczaneler
İstanbul iftar vakti ne vakit ve 17 Nisan Pazartesi İstanbul iftar saat kaçta bitiyor soruları Ramazan’ın başlamasıyla sık sık sorulmaya başlandı. İftar vaktini bekleyen vatandaşların merak ettiği bahis için ayrıntıları ele aldık. Pekala, İstanbul iftar vakti ne vakit? 17 Nisan Pazartesi İstanbul iftar saat kaçta okunuyor?
İFTAR NEDİR?
Sözlükte fatr “yarmak, kesmek; yaratmak, icat etmek”, bu kökten türeyen iftâr ve fıtr sözleri öteki kimi manaların yanı sıra “orucu açmak, oruçluya orucu açtırmak, başlanmış bulunan orucu bozmak yahut hiç oruç tutmamak” üzere mânalara gelir. Kur’an’da fatr kökünün çeşitli türevleri kullanılmakla ve ayrıyeten oruçtan ve oruç tutmamayı haklı kılan birtakım mazeretlerden kelam edilmekle birlikte (el-Bakara 2/184-185, 187) söz olarak iftar ve fıtr geçmez. Hadislerde ve sahâbe kelamlarında ise oruç ibadetiyle ilgili birçok detaylı karar belirtilirken bu iki sözün üstteki manalarda yaygın bir kullanıma sahip olduğu görülür. Bu mânaların her birinde iradî olarak oruca muhalif bir davranışta bulunma kelam konusu olduğundan iftar âdeta imsak ve savm sözlerinin aksi manalısı üzere yer almıştır. Fıkıh literatüründe iftar sözü, kelamlık manasıyla ilişkili olarak ister oruç açma isterse bozma ve oruç tutmama biçiminde olsun “oruca alışılmamış bir davranışta bulunma” mânasında kullanılmakla birlikte, bunlar ortasında “oruçlu kimsenin vakti gelince adabına uygun biçimde orucunu açması” mânasının daha bariz olduğu ve sözün bu tarafta terim manası kazandığı söylenebilir. Hakikaten Türkçe’de de iftar “orucu açma” mânasına gelir.
İslâm’ın beş aslından biri olan orucun bir kesimini oluşturan iftar İslâm muhitinde oruca denk bir ilgi ve ehemmiyete sahip olmuş, bu hususta birtakımı Hz. Peygamber’in sünnetinden, bir kısmı da İslâm toplumlarının kültürel birikim ve farklılığından kaynaklanan müstehap ve mendup niteliğinde çeşitli âdâb ve gelenekler oluşmuştur. Bu istikametiyle husus, klasik hadis ve fıkıh literatürünün “oruç” (savm) kısmında “orucun sünnet, âdâb ve müstehapları” başlığı altında, oruçla ilgili yapıtlarda ya da Kutbüddinzâde Mehmed Muhyiddin’in Risâle fî beyâni’l-if?âr ve’s-sa?ûr (Süleymaniye Ktp., Fâtih, nr. 2852) ve Yûsuf b. Ya’kub el-Halvetî’nin Risâle fi’l-if?âr fî ramazân el-mübârek (Köprülü Ktp., Fâzıl Ahmed Paşa, nr. 1606) isimli yapıtlarında olduğu üzere birtakım müstakil çalışmalarda, ayrıyeten toplumsal ve kültürel boyutuyla kültür ve medeniyet tarihi kaynaklarında ele alınmıştır.
İmsak vaktinin başlangıcı (sahur) konusunda fakihler ortasında mevcut olan görüş farklılıklarına iftar vakti konusunda rastlanmaz. Kur’an’da akşama kadar oruç tutulmasından kelam edilmiş (el-Bakara 2/187), Hz. Peygamber’in açıklama ve uygulamasında da güneşin batmasıyla iftar vaktinin gireceği bildirilmiştir (Müslim, “?ıyâm”, 51, 54; Ebû Dâvûd, “?avm”, 19). Bu sebeple fıkıhta, oruçlunun güneşin battığından güzelce emin olduktan sonra orucunu açması gereği üzerinde titizlikle durulur. Başka bir sözle orucun başlangıç ve bitiş vakitleri nasla belirlendiğinden buna riayet edilmemesi halinde orucun rüknü (imsak) ihlâl edilmiş yani oruç tutulmamış olur. Bundan ötürü oruçlu kimse güneşin battığından emin olmadan iftar etse ve gerçek durum da anlaşılmasa bu orucunu kazâ etmesi gerekir. Hatta ramazanda güneşin battığını zannederek iftar ettikten sonra güneşin batmadığı anlaşılsa bu durumda yalnızca kazâ gerekir diyen fakihler bulunduğu üzere hem kazâyı hem de kefâreti gerekli gören fakihler de vardır.
Hadislerde, vakti girdikten sonra oruçlunun iftarda ivedi etmesi (Buhârî, “?avm”, 45; Müslim, “?ıyâm”, 48; Tirmizî, “?avm”, 17; Ebû Dâvûd, “?avm”, 20) ve orucunu hurma yahut tatlı bir şeyle veya su ile açması tavsiye edilmiş, Resûl-i Ekrem bunu şahsen uygulayarak akşam namazını kılmadan evvel birkaç hurma ile orucunu açmıştır (Ebû Dâvûd, “?avm”, 21; Tirmizî, “?avm”, 10; İbn Mâce, “?ıyâm”, 25). Hz. Peygamber’in ayrıyeten, yahudi ve hıristiyanların iftarı geciktirdiğini belirterek iftarda tez etmeyi müslümanlara mahsus bir özellik olarak tanıtması (Ebû Dâvûd, “?ıyâm”, 20; Şevkânî, IV, 288-289), sahura kalkmayı teşvik edip iftar yapmaksızın iki orucu birbirine eklemeyi yasaklaması (Buhârî, “?avm”, 48; Müslim, “?ıyâm”, 45-46, 56-61; Ebû Dâvûd, “?avm”, 28), gerçek dindarlığın şâriin belirlediği ölçülere uymakla gerçekleşeceği, dindarlık ismine şâriin istemediği bir yük altına girmenin yanlışsız olmadığı ana fikrini teyit eder mahiyettedir. Öte yandan iftarın tehiri halinde vakti çok kısa olan akşam namazı da gecikmiş olacağından kelam konusu tavsiye bu sakıncalı durumu önlemeyi de amaçlar. Bu bahiste Hz. Peygamber ve sahâbeden rivayet edilen tavsiyeler ve uygulama örnekleri (Müslim, “?ıyâm”, 49-50; Ebû Dâvûd, “?avm”, 20) ve akşam namazının gecikmemesi konusunda gösterilen hassasiyet sebebiyle ramazan akşamlarında evvel orucun hafif yiyeceklerle açılıp akşam namazının kılınması, akabinde iftara devam edilmesi, İslâm toplumlarında müstehap görülen ve epey yaygınlık kazanan bir gelenek halini almıştır.
Oruç açılırken dua edilmesi sünnettir. Resûl-i Ekrem, oruçlunun iftar anında yapacağı duanın geri çevrilmeyeceği muştusunu verir (İbn Mâce, “?ıyâm”, 48). İftar duası, oruç tutan kişinin ibadet şuurunu güçlendiren ve Allah katında özel bir pozisyona sahip bu ibadeti yerine getirmenin şükrünü içeren bir mana taşıdığı üzere iftar sofrasında bulunanlar bakımından dinî eğitimin de bir kesimini oluşturur. Allahım! Senin rızân için oruç tuttuk, senin verdiğin rızıkla orucumuzu açtık, bizden kabul buyur; zira sen her şeyi işiten ve bilensin” (Dârekutnî, II, 185; ayrıyeten bk. Şevkânî, IV, 287). Hadis kaynaklarında yer aldığı bilinmemekle bir arada fıkıh literatüründe, “Allahım! Senin rızân için oruç tuttum, sana iman ettim, sana güvendim ve senin verdiğin rızıkla orucumu açıyorum; günahlarımı bağışla” (el-Fetâva’l-Hindiyye, I, 200) biçiminde dua edilmesi de müstehap görülmüştür.
Maddî imkâna sahip olanların bilhassa yoksul kimselere iftar yemeği yedirmesi hoş bir davranıştır. Hz. Peygamber bu bahiste, “Oruçluya iftar yemeği veren kimse, oruçlunun sevabında bir eksilme olmadan onun alacağı kadar sevap alır” (Tirmizî, “?avm”, 82; İbn Mâce, “?ıyâm”, 45) buyurmuş, yaptığı iftar ve yemek dualarında da müslümanları orucunu açacak kimseleri sofrasında bulundurmaya teşvik etmiştir (Ebû Dâvûd, “E??ime”, 55; Dârimî, “?avm”, 51; Müsned, III, Pazartesi8, 201). Resûl-i Ekrem’in bu teşviki, iftar davetlerinin yalnızca zenginler ortasında bir gösteriş yarışı haline gelmesini de önleyici bir ikaz mahiyetindedir. Öte yandan gereksinim sahiplerine kadar uzanan iftar daveti, İslâm dininin güçlendirmeye çalıştığı kardeşlik ve toplumsal dayanışma prensibinin bir gereği olduğu üzere oruç ibadetinin kazandırdığı kalp inceliğinin ve diğerkâmlığın da natürel bir tezahürüdür. Oruç ve iftarların fert ve aile hayatında taşıdığı değere paralel olarak İslâm toplumlarında öteden beri birçok ramazan âdeti ortaya çıkmış ve bir dizi iftar geleneği oluşmuştur.
17 Nisan Pazartesi İstanbul İFTAR VAKTİ NE VAKİT?