İstanbul: Eklem Kireçlenmesi

Eklem kireçlenmesinin, yaşın ilerlemesiyle birlikte çabucak herkesin başına gelebilen ve ömür kalitesini epeyce olumsuz etkileyen bir hastalık olduğu belirtildi.

Bursa Acıbadem Hastanesi’nden Ortopedi ve Travmatoloji Uzmanı Doç. Dr. Az Şener, “Her insanın bedenindeki eklem yerlerini kaplayan kıkırdaklar gençken ya da daha ileri yaşta bir gün kesinlikle aşınacak” dedi.

Bu aşınmanın en sık kalça ve diz ekleminde görüldüğünü kelamlarına ekleyen Doç. Dr. Şener, eklem kireçlenmesi ve sertliğinin, ekseriyetle ağrı ve hareket kısıtlılığı üzere şikayetlerle kendini gösterdiğini belirterek, esas nedenlerini şöyle sıraladı:

“Romatizmal hastalıklar, ihmal edilmiş kalça çıkığı, uygun tedavi edilmemiş kırıklar ve eklem iltihabı”.

Doç. Dr. Şener, hastalığın vakit içinde kişinin hareketlerini, şahsî bakım ve paklığını yapmasını kısıtladığını, ağrılarınınsa geceleri bile uyutmayacak seviyeye ulaşabildiğini tabir etti.

Pek çok sebebi olan eklem kireçlenmesinin risk faktörlerinin başında yaşın geldiğini söz eden Doç. Dr. Ender Şener, hastalığın daha çok bayanlarda görüldüğünü, bilhassa menopozdan sonra kıkırdak yapısında bozulmalar olabildiğini belirterek, “Menopoz periyodunda östrojen hormonu azaldığı için bu hormonun olumlu tesirleri de azalıyor. Ayrıyeten menopoz periyodunda kilo alma mümkünlüğü arttığı için bu da eklem kireçlenmesine sebep olabiliyor. Sigara kullanımı, beslenme formu ve çok kilo da eklem kireçlenmesini artıran faktörlerden. Hastalığın oluşumunda genetik bir eğilimin de rolü var, lakin bu oran çok yüksek değil” halinde konuştu.

Doç. Dr. Şener, genç yaşta eklem kireçlenmesi görülme sebeplerinin başında romatizmal hastalıklar geldiğini belirterek kelamlarına şöyle sürdürdü:

“Romatizmal hastalıklar kıkırdağın aşınmasına sebep oluyor. Kalça çıkığı da, kalçaya binen istikrarsız yüklere sebep olduğu için erken yaşta kireçlenmeye neden olabiliyor. Kalça çıkıklığı görülen hastalar 30 ila 40 yaşları ortasında protez gerektirecek seviyeye gelebiliyor. Makûs güzelleşen kırıklar, bacaklardaki doğuştan biçim bozuklukları ya da bacak boylarındaki eşitsizlikler de eklem kireçlenmesinin genç yaşta görülme sebepleri”.

Yaşa bağlı kireçlenmeninse ekseriyetle 60-70 yaş ortasında görüldüğünü söyleyen Doç. Dr. Ender Şener, eklem kireçlenmesinin bu yaşlar için çabucak hemen kaçınılması imkansız bir süreç olduğunu vurguladı.

EKLEM KİREÇLENMESİ NEDİR?

Ortopedi ve Travmatoloji Uzmanı Doç. Dr. Az Şener, insan bedenindeki eklemlerin kıkırdak denen bir katmanla kaplı olduğunu belirterek şu açıklamalarda bulundu:

“Kıkırdak, üzeri parlak, kaygan ve bulunduğu eklemin kolay hareket etmesini sağlayan beyaz bir katman. Bu katman, yaş, kilo, düşme ve çarpma biçimi travmalar üzere pek çok dış faktörün tesiriyle aşınarak parlaklığını kaybediyor ve yüzeyi pürtüklenmeye başlıyor. Pürtüklenen yüzeylerse bir mühlet sonra zımpara üzere birbirini aşındırmaya başlıyor. Vakit içinde yeterlice aşınan kıkırdak, büsbütün yok oluyor ve eklem yerinde kemik kemiğe sürter hale geliyor. Bu durum, kemikte ve eklemde form bozuklukları gelişmesine neden oluyor. Bu basamaktan sonra, hastanın ağrısı artıyor, yürüyemiyor ve eklemini hareket ettiremez hale geliyor”.

Eklem kireçlenmesinde en sık görülen şikayetleri ağrı, biçim bozukluğu ve hareket kısıtlılığı olarak sıralayan Doç. Dr. Ender Şener, hastalığın ilerlediği evrelerdeyse hastanın yalnızca mesken içinde hareket edebildiğini, tuvalete bile gitmekte zorlanır hale geldiğini, gece ağrısı nedeniyle uyuyamayan hastanın baston ya da bir takviye olmadan yürüyemediğini söyledi.

Eklem kıkırdağındaki aşınma birinci başladığı vakit hastaların çoklukla hafif ağrı, eklemlerden ses gelmesi ve şişlikler oluşması üzere şikayetlerle başvurduklarını belirten Doç. Dr. Şener, tedavi prosedürlerini anlattı:

“Biz birinci olarak hastalara korunma metotları tavsiye ediyoruz. Bunlardan birincisi şayet hastanın fazla kilosu varsa kilo vermesi gerektiği biçiminde oluyor. Hastanın kaslarını güçlendirmesi için çeşitli antrenmanlar öneriyoruz. Zira hareketlilik azaldıkça kaslar zayıflıyor ve bir müddet sonra eklemlere daha fazla yük binmeye başlıyor. Bu da kireçlenmeyi ve kıkırdağın aşınmasını artırıyor. Korunma usulleri dışında, hastaya eklem kıkırdağının aşınmasını önleyici ve ağrı kesici ilaçlar öneriliyor. Eklemdeki şişlikler ve ağrılar için önerilen bir öbür tedavi de buz. Şayet bu tedaviler hastaya kâfi gelmiyorsa, hastaya eklemin içindeki kayganlığı ve kıkırdağın beslenmesini artırıcı enjeksiyonlar uygulanıyor. Birer hafta ortayla 3 kere yapılan enjeksiyonları, 6 ay ile 1 yıl ortasında tekrarlamak gerekiyor”.

ARTROSKOPİK CERRAHİ GİRİŞİMLER

Bu tedavi teknikleri sonuç vermediği takdirde artroskopik cerrahi teşebbüsler uygulandığını söyleyen Dr. Şener şu açıklamayı yaptı:

Doç. Dr. Ender Şener, “Eklem kireçlenmesi, geri dönüşü olmayan bir hastalık” vurgulamasını yaparken kıkırdağı eskisi üzere yapmanın, yenilemenin mümkün olmadığını kaydetti. Yapılan tüm teşebbüslerin hastalığın seyrini yavaşlatmayı ve ağrıyı azaltmayı hedeflediğini belirten Şener, “Eklem kireçlenmesi bir aşınma süreci olduğu için kaybedilen kıkırdak geri gelmiyor” dedi.

Eklem kireçlenmesinin 20 ila 30 yıl kadar seyreden ve yavaş yavaş ilerleyen bir hastalık olduğuna dikkat çeken Doç. Dr. Şener, bu süreç içinde rastgele bir ilaç, enjeksiyon, atroskopik teşebbüs tedavisi ya da fizik tedavi yapılmazsa, hastanın ekleminin günün birinde iş göremez hale gelecek kadar aşınabildiğini, bu basamaktaysa hastaya son deva olarak yapay eklem yani protez takıldığını söyledi.

Şener, hayli sık yapılan bu ameliyatların muvaffakiyet oranının yüzde 95 civarında olduğunu belirterek, “Hasta, yapay eklemini bedenin olağan bir eklemiymiş üzere yaklaşık 20 yıl kadar rahatlıkla kullanabiliyor. Yapay eklemin bozulması ya da aşınması durumunda çıkartılıp yerine yenisi konulabiliyor” açıklamasında bulundu.

Günümüz tedavi seçeneklerinin, eklem kireçlenmesi şikayeti olan bir hastanın sakat kalmadan, tekerlekli sandalyeye ya da bastona mahkum olmadan yürümesini sağlayacak kadar ilerlemiş durumda olduğunu söz eden Doç. Dr. Şener, hastalığın her evresinde tedavi bahtı olduğunun altını çizerek “Hasta ne kadar geç gelirse yapılacak cerrahi teşebbüs de o kadar büyüyor ve riskleri de o kadar artıyor. Hastanın bize ağrıları, şişmeleri, eklemden ses gelmeleri başlar başlamaz gelmesi erken tedavi bahtı veriyor. Erken tedaviye başlayan hastanın eklem kireçlenmesi düzgün denetim edilirse, ameliyat vaktini geciktirmek ve hatta hastamız ileri yaşlardaysa ameliyata gerek kalmadan hayatını devam ettirmesini sağlamak mümkün” diye konuştu.

AMELİYAT VE SONRASI

Doç. Dr. Az Şener, eklem kireçlenmesi ameliyatlarında aşınan, bozulan eklem yüzeyi ve kıkırdağının kesilip çıkarıldığını, onun yerine onun misyonunu görecek metal, seramik ya da sert bir plastik çeşidinden yapılmış bir yapay eklem yerleştirildiğini belirterek, yaklaşık 1 saat süren bu ameliyattan sonra hastanın sonraki gün ayağa kalkıp eklemin üzerine basıp hareket edebilir hale geldiğini söyledi. Ameliyat sonrası hastanede kalma müddetinin 3 ila 5 gün ortasında değiştiğini söz eden Şener, “Hastanın yaklaşık 1-2 hafta kadar baston ya da tek koltuk değneği kullanması gerekiyor: Bu mühlet sonunda da bastonu bırakıp olağan hayatına devam edecek hale geliyor” dedi.

Her ameliyat üzere bu ameliyatın da riskleri olduğunu söyleyen Doç. Dr. Şener, bu riskleri, protez takılan yerde iltihap gelişmesi, protezin yerinden çıkması, erken aşınması ya da pıhtı (emboli) oluşması halinde sıraladı. Şener, yüzde 5 oranında gerçekleşebilen tüm bu risklere karşın yapay protez ameliyatlarının, ortopedi cerrahisinde en yüz güldürücü sonuçlara sahip ameliyatlardan olduğunu söyledi. Kireçlenmenin en çok kalça ve dizde görülmesi sebebiyle ameliyatların da en çok bu bölgelere uygulandığını belirten Doç. Dr. Ender Şener, ayak bileği, omuz, dirsek, el bileği ve omurgalara da protez koymanın mümkün olduğunu söyledi.

“Protezin sıhhatini ve bacağın seyrini ortopedist olarak ben takip ediyorum. Fizik tedavi uzmanı da hastaya, ameliyat sonrası kas güçlendirme ve eklem hareket açıklığını kazandırmayı destekleyecek programları uyguluyor”.

Fizik tedavisiz bir protez ameliyatının düşünülemediğini kaydeden Doç. Dr. Şener, protez ameliyatlarının muvaffakiyetinde fizik tedavinin çok belirleyici bir faktör olduğunu lisana getirdi. Şener, protezin koyulduğu andan itibaren, hastanın ekleminin yük taşımaya müsait bir duruma geldiğini belirterek hastaların hastaneden tek bastonla kendi başına yürüyebilecek ve merdiven inip çıkabilecek biçimde gönderildiğini, sonrasındaysa fizik tedavinin devam ettiğini söyledi. Ameliyatın başarısına karşın protezli eklemde kimi küçük şikayetlerin de devam edebildiğini kelamlarını ekleyen Doç. Dr. Az Şener, bu şikayetleri şöyle tanım etti:

“Ameliyat sonrası hafif ağrı duymak, çok soğuk havalarda protezin hafif de olsa soğukluğunu hissetmek, çok uzun yol yüründüğünde şişmeler yaşamak mümkün. Fakat hastalar günlük hayatta protezi hiçbir halde fark etmiyor”.

FİZİK TEDAVİ ÇALIŞMALARI

Bursa Acıbadem Hastanesi Fizik Tedavi Rehabilitasyon Uzmanı Prof. Dr. Orhan Özcan ise cerrahi teşebbüs sonrası uygulanan fizik tedavi çalışmalarından bahsederek temel kuralın, eklem hareket açıklığını kazandırmak, kâfi kas gücünü elde etmek ve hepsinden evvel kişiyi ağrısız olağan günlük ömrüne döndürmek olduğunu belirtti.

Fizik tedavi sürecini anlatan Prof. Dr. Orhan Özcan, “Ameliyatın sonraki günü hastanede, izometrik idmanlar dediğimiz eklemi hareket ettirmeden kası güçlendirici antrenmanlara başlıyoruz. Uygulama mühleti yapılan ameliyata nazaran değişiyor. Daha sonra eklem hareket açıklığını kazandırıcı hareketler uygulanıyor. Hastanın durumuna nazaran şişliklere pürüz olmak için buz uygulanıyor. Sonraki günlerde basamak aşama kası güçlendirici tartılar yardımıyla, kasın gücünü artırmaya yönelik antrenmanlara başlanıyor. Şayet her şey yolunda giderse, 2-3 hafta sonra kişi baston ya da öbür bir araç kullanmadan yürüyebilir duruma gelebilir” diye konuştu.

Prof. Özcan, ameliyat sonrası birinci 1 ila 2 hafta boyunca hastanın her gün fizik tedavi çalışmaları için hastaneye gelmesi gerektiğini, daha sonra bu mühletin 2 ila 3 günde bir formunda azaldığını söyledi. Kelamlarını sürdüren Özcan, “Bu sayede hem hastadaki gelişmeler hem de antrenmanların hasta üzerindeki tesirleri takip ediliyor. Hasta olağan yürüyüş imajını kazandıktan sonra tedavisi, kendisine verilen antrenman programıyla konutta sürdürülüyor” dedi.

Fizik Tedavi Rehabilitasyon Uzmanı Özcan, ameliyat olan şahısların genelde 60 yaşın üzerinde olduğunu ve kondisyonel durumlarını korumak gayesiyle bu idmanları hayat uzunluğu yapmalarının epeyce yararlı olacağını vurgulayarak “Hastaların güzelleştikten sonra da idmanlara devam etmeleri, bunu bir tedavi üzere değil de bir hayat biçimi olarak algılamaları ve hayatlarına geçirmelerini tavsiye ediyoruz” dedi. Tavsiyelerine devam eden Prof. Dr. Orhan Özcan, “Fazla kilo almamaya ihtimam gösterin. Travmalardan uzak durmaya çalışın. Egzersi.ileşen kırıklzleri şuurlu yapın. Yüzme ve yürüyüş üzere daha hafif, yaşa uygun, ekleme fazla yük bindirmeyecek fakat kasları güçlendirecek antrenmanları tercih edin. Katkı hususlarından uzak bir doğal beslenme biçimini benimseyin. Kıkırdak kandan değil, eklem sıvısından beslendiği için hayli sonlu bir beslenmesi var. Eklem sıvısının niteliği ve içeriği bozulunca kıkırdağın da yapısı bozuluyor. Sigara kullanmayın. Sigara, kıkırdak beslenmesini olumsuz etkiliyor” halinde konuştu.