İsrail'deki tartışmalı yargı düzenlemelerinde yeni ayrıntı: Netanyahu'nun şahsi çıkarı için hazırlandı

İsrailli uzmanlar ve muhalifler, hükümetin ısrarla yürürlüğe koymak istediği ve kimi hususlarını Meclisten geçirdiği tartışmalı yargı düzenlemesinin

“Başbakan Binyamin Netanyahu’nun ferdî çıkarı ve misyondan alınmasını engellemek için yapıldığını”

savunuyor.

Hakkındaki yolsuzluk davaları devam eden Netanyahu ise bahse dair açıklamalarında yargı düzenlemesinin Yüksek Mahkeme ile yasama ve yürütme organları ortasındaki dengeyi sağlamayı amaçladığını lisana getiriyor.

Netanyahu’nun yolsuzluk davasından çıkacak rastgele bir kararın Yüksek Mahkeme tarafından bozulabilmesi ve yargı düzenlemesiyle Yüksek Mahkeme’nin hükümet üzerindeki kontrolünün kısıtlanması tartışmaların odak noktası.

“Rüşvet alma, yolsuzluk yapma ve inancı berbata kullanma”

gibi suçlamalarla yargılanmasına 2020’de başlanan Netanyahu hakkında bölge mahkemesi bir karara varsa bile dava, sonuncu kararın verilmesi için Yüksek Mahkeme’ye taşınabiliyor.

İsrailli hukukçular ve muhalifler, hükümetin yargı düzenlemeleriyle dayattığı kanunların, Netanyahu’nun Yüksek Mahkeme tarafından yargılanmasını engellemek için çıkarıldığını savunuyor.

‘İsrail hukuk devleti mi değil mi?’

İsrailli hukukçu ve sivil toplum kuruluşu Terrestrial Jerusalem Fonu Lideri Daniel Seidemann, Netanyahu’nun yolsuzluk davalarını hatırlatarak, yargı düzenlemesinin Başbakan’ın davalarıyla ilgili olduğuna işaret etti.

Açıklamalarda bulunan Seidemann,

“Burada önemli bir soru var; İsrail hukuk devleti mi değil mi? Netanyahu hakkında yasal süreç yapılması kimsenin hukukun üstünde olmadığının göstergesidir.”

dedi.

Seidemann, Akla Uygunluk Kanunu’na ait

“Netanyahu ve hükümetinin, başsavcıyı vazifeden almasına müsaade veriyor. Bu, yolsuzluk davasının devamı ve Netanyahu dahil herkese hukukun üstünlüğünün uygulanması ismine değerli bir öge.”

diye konuştu.

İsrail Başsavcısı Gali Baharav-Miara hakkında Seidamann,

“Büyük ihtimalle misyondan alınacak ve yerine Netanyahu davasına bakan öbür biri gelecek. Davayı kapatarak herkesi şaşırtması mümkün. Zira akla uygunluk yasasının hedefi çok net; Netanyahu’yu yasal ve isimli sorumluluktan kurtarmak.”

sözlerini kullandı.

Yargı düzenlemesi Netanyahu’nun faydasına hazırlandı

İsrail Demokrasi Enstitüsü’nde Uzman Araştırmacı olarak misyon yapan Amir Fuchs, son makalesinde, yargı ıslahatlarının Netanyahu’nun faydasına olacak formda hazırlandığını belirtti.

Fuchs,

“Görünüşe nazaran, tasarının zamanlaması ve müzakereleri sırasında söylenenler, değişikliğin Netanyahu’nun faydasına olacak formda hazırlandığını gösteriyor. Başsavcının onu (Netanyahu) yetersiz ilan edebileceği telaşıyla oluşturulmuş ve bunun önlenmesi amaçlanmıştır.”

değerlendirmesinde bulundu.

Meclisin yetkilerinin berbata kullanıldığına dikkati çeken Fuchs, şöyle devam etti:

“Bir kişinin yasal durumuna yarar sağlama ve genel maksatlar için değil, siyasi gayeler için yasa çıkarmak, Meclisin yasama yetkilerinin berbata kullanılmasının bir örneği üzere görünmektedir.”

Gazeteci ve aktivist Or-ly Barlev de toplumsal medya hesabından mevcut başsavcı vazifeden alınarak yerine hükümete sıkı sıkıya bağlı birinin getirileceğini ve Netanyahu’nun yolsuzluk davalarının iptal edileceğini ileri sürdü.

Muhalefetteki İsrail Konutumuz Partisi Milletvekili Oded Forer de 3 Ağustos’ta gazetecilere yaptığı açıklamada, yargı ıslahatına ait,

“Kişisel bir durum yasası olan bu kanun, Netanyahu standartlarına uygun bir formda maddeleşti.”

demişti.

Yüksek Mahkeme’nin kararı karşısında hükümetin tutumu

İsrail Başbakanı Netanyahu, birçok kere yargı düzenlemesi ile hakkındaki yolsuzluk davaları ortasında bir irtibatın olmadığını söylemişti.

Başbakan Netanyahu, hükümetin yargı düzenlemesi kapsamında Meclisten geçirdiği kanunları Yüksek Mahkeme’nin iptal etmesi durumunda nasıl hareket edeceklerine ait kesin bir cevap vermekten ise kaçınıyor.

Netanyahu, ABD medyasına verdiği röportajlarında, Yüksek Mahkeme’nin Meclisin geçirdiği kanunu iptal etmesi durumunda alacakları tavra ait,

“İsrail’de hükümetler her vakit mahkemelerin verdiği kararlara hürmet duymuştur.”

demişti.

Yüksek Mahkeme’nin bugüne kadar ülkede Anayasa taslağı olarak kabul edilen

“Temel Kanunlara ait bir değişikliği bozmadığına” işaret eden Netanyahu, “Yüksek Mahkeme her vakit kendisini bir Anayasa olarak gördüğü Temel Kanunlar ile yükümlü kabul etmiştir. Biz bu iki prensibin korunması gerektiğine inanıyoruz.”

diye konuşmuştu.

İsrail’de iktidar koalisyonundaki birtakım bakan ve vekillerse, Yüksek Mahkeme’nin Meclisin çıkardığı kanunları iptal etmesi halinde “seçmen iradesini hiçe sayacağını” savunmuştu.

İsrail’de hükümetin yargı düzenlemesi

İsrail’de hükümetin tartışmalı yargı düzenlemesi yılbaşından bugüne ülke gündeminin merkezinde kalmaya devam ediyor.

İsrail Adalet Bakanı Yariv Levin’in, 5 Ocak’ta duyurduğu “yargı reformu” Yüksek Mahkeme’nin yetkilerini sonlandırma ve iktidarın yargı atamalarında kelam sahibi olması üzere değişiklikler içeriyor.

Başbakan Netanyahu, 27 Mart’ta, ülke çapında giderek artan kitlesel protestolara ve grevlere neden olan yargı düzenlemesini ertelediğini açıklamış lakin 2023-2024 bütçesinin mayıs sonunda Meclisten geçmesinin akabinde yargı düzenlemesini tekrar gündeme getireceklerini duyurmuştu.

Hükümet, muhalefetle müzakerelerin tıkanmasının akabinde yargı düzenlemesi için tekrar düğmeye basmıştı.

Netanyahu hükümeti, Yüksek Mahkeme’nin hükümet üzerindeki kontrolünü kaldıracak yasa tasarısını ülke çapında kitlesel protestolar ve ağır kamuoyu tartışmalarına karşın 24 Temmuz’da Mecliste muhalefetin boykot ettiği oturumda kabul etmişti.

Şu ana kadar yargı düzenlemesi kapsamında İsrail Meclisinden, yargının yürütme üzerindeki kontrolünü sınırlayan iki yasa geçti.

Bunlar, mart ayında, Yüksek Mahkemenin Netanyahu’yu misyondan almasını sınırlayan yasa ile temmuz ayında “akla uygunluk” ismiyle bilinen maddeden oluşuyor.

“Akla Uygunluk Yasası”

, hükümetin aldığı bir kararın makul görülmediği durumlarda Yüksek Mahkemeye bu kararı bozma yetkisi veriyor. Buna nazaran, “akla uygun olmayan” bir karar, “kamu faydasını gereğince dikkate almadan orantısız bir biçimde siyasi çıkarlara odaklanan karar” olarak tanımlanıyor.

Netanyahu hükümeti, Yüksek Mahkemenin, Meclisin çıkardığı kanunları, Anayasa taslağı olarak kabul edilen “Temel Kanunlara” yahut insan haklarına karşıtlık gerekçesiyle bozma yetkisini geçersiz kılma unsuru de olmak üzere 6 maddeyi daha yargı düzenlemeleri kapsamında yürürlüğe koymak istiyor.

İsrail’de muhalefet partileri, eski milletvekilleri ve kimi sivil toplum kuruluşları, Meclisin 24 Temmuz’da geçirdiği “Akla Uygunluk Yasası”nın iptali için başvurmuştu.