Nöbetçi Eczaneler
Çalışanların sıhhatini korumak konusunda farkındalık ve şuur oluşturmak ve hususun kıymetini kamuoyuna duyurmak emeliyle 1987 yılından beri her yılın 4-10 Mayıs tarihleri ortasında İş Sıhhati ve Güvenliği Haftası düzenleniyor. İstatistiklere bakıldığında ise iş kazalarında Türkiye’nin önde gelen ülkelerden olduğunu tabir eden Prof. Dr. Osman Çakmak, “Türkiye’nin dünyada iş kazaları bakımından birinci sıralarda yer almasının sebebi yetersiz eğitimden kaynaklanıyor” dedi.
Ülkemizde iş sıhhati ve güvenliği eğitiminin problemli olduğunu vurgulayan İstanbul Rumeli Üniversitesi Öğretim Üyesi Prof. Dr. Osman Çakmak, “Güvenlik dersi daha ailede, ilkokulda başlamalıdır. Kağıt üzerinde değil, uygulayarak ve yaşayarak bir eğitim anlayışını hayata geçirmemiz lazım. Yılın bir haftasında değil her ay ve haftasında iş sıhhati ve güvenliği prensiplerini hatırlatan ve ömür uzunluğu mevzunun gündemde kalmasını sağlayan önlem ve tertipli çalışma eğitimine gereksinimimiz var” diye konuştu.
“BÜTÜN KAZALARIN TEMELİNDE CEHALET BULUNUYOR”
Asıl alanı kimya olan Prof. Dr. Çakmak uyguladığı kimya laboratuvar eğitimlerinde güvenlik eğitimlerini şu formda anlattı:
“Ülkemizde laboratuvarlarda güvenlik konusundaki uygulamalar genelde şu haldedir. Ders devri başında güvenlik bahisleri ele alınır ve sonra unutulur. Biz ise her laboratuvar dersinde, yani her hafta güvenliği baş gündem yapıyoruz. Mesela deney çalışmalarında kullanılan unsurların Gereç Güvenlik Bilgi Formu (MSDS) denilen güvenlik bilgi formunun kullanılmasını zarurî tutuyoruz. Deneysel ve uygulamalı çalışmalarında kullanacağımız, dokunacağımız her kimyasal unsurun MSDS’deki 16 kalem güvenlik özelliklerini gözden geçirilmesini ve incelenmesini sağlıyoruz. Herkesin kimya öğrenmesi mümkün değil ancak her yerden basitçe ulaşacağınız güvenlik bilgi formlarından MSDS ilgili unsurun risklerini; kullanılırken, taşınırken, depolanırken nelere dikkat edilmesi gerektiğini yani tüm güvenlik gereklerini öğrenebiliriz. Öncelikle deneyin güvenlikle ilgili kısımlarından öğrenciyi sorumlu tutuyoruz. Kelamlı ve yazılılarda deneylerin nasıl yapıldığı yanında çalışmanın güvenliği ile ilgili konular da sorularda yer alıyor. Böylelikle laboratuvarlarda kazalar nerede ise sıfıra iniyor. Yalnızca güvenlik bilgilerini bilmek yetmiyor tabi. Deneysel ve çalışma tekniklerini de güzel bilmeniz gerekiyor. Onun için laboratuvar teknikleri ders kitabı hazırladım. Bütün kazaların temelinde cehalet bulunuyor. Mesleğinizi ve işinizi âlâ bilmiyorsanız, kullanacağız aygıtı ve aleti kullanmayı hakikat öğrenmemişseniz kusur üstüne kusur yapacaksınız demektir. Tabi ki kazalar arttan sökün edecektir. Kağıt üzerinde ezbere dayalı mesleksel eğitim gayesine ulaşmıyor. Kesinlikle deneye ve uygulamaya dayalı eğitim yapacaksınız. Sonuç olarak şunu söyleyebilirim. Ülkemizde kazaların en büyük sebebinin mesleğini uygun öğretemeyen eğitim bulunuyor.”
“EĞİTİMİ HAYATIN İÇİNE ALMALIYIZ”
Eğitim prosedürünün problemli olduğunu söz eden Prof. Dr. Çakmak, “Eğitim verildiği halde kazalar, meslek hastalıkları azalmıyor tersine artıyorsa demektir ki verilen eğitimin formunda ve mevzuya yaklaşımda bir yanlışlık var. İş kazalarının nedenleri, riskler, tehlikeler ve korunma usulleri hakkında bilgiler usullerine uygun ve bilimsel derinlikte ve muhtevada verilmeyince beklenen bilinçlendirme sağlanamıyor. Eğitimi hayatın içine almalıyız. Hatta güvenlik bahisleri dizilerin, sinemaların, hatta çocuk oyunlarının içinde verilmeli ve bu alanda bir öncelik ve siyaset oluşturulmalıdır. Güvenlik yalnızca çalışanları değil herkesi ilgilendiren bir bahistir. Mesela yemeklerin 4 saat boyunca açıkta oda sıcaklığında kalınca bozulmaya başladığını kaç kişi biliyor? Bu kolay gerçeği bilmeyince besin zehirlenmeleri geliyor. Hijyen hatta el yıkama konusunda, mikroorganizma ve virüsler konusunda birden fazla bilgilerimiz bilgiler bilimsel ve gerçekçi değil. Termal konforla ilgili, besin güvenliği ile ilgili tehlike hudut pahaları konusunda ne kadar bilgiye sahibiz? Kapalı ortamda havalandırma yapmadığımız takdirde oksijenin ne kadar müddette hudut kıymetlerinin altına düşeceğini kaçımız biliyor? Bir amfi ya da konferans salonunda fert başına kaç metre küp hava muhtaçlığı olduğunu biliyor ve gereğini yerine getiriyor muyuz? Hangi toksik gazın ve tehlikeli hususun hangi risk ve tesire sahip olduğunu ne kadar biliyoruz? Besinlere katılan unsurların, pestisitlerin, kullandığımız kozmetik ve paklık unsurlarının kanser üzere kronik hastalıkların asıl sebebi olduğu konusunda ne kadar bilinçliyiz? Sonuç olarak, günümüz beşerinin mesleğinin okuryazarı olmak kadar güvenlik hususlarında okuryazar olmak gereksinimi vardır” dedi.
“UYGULAYICILARIN MEVZUATI UYGULAMASI İÇİN KARARLI OLMASI GEREKİR”
Prof. Dr. Çakmak, kontrollerin emeline ulaşması konusunda, “İşyerleri denetleniyor olabilir, hatta işyerindeki riskler tespit ediliyor da olabilir. Lakin eksikliklere karşı önlemler hayata geçirilmeyince tesirini göstermeyecektir. Diyelim ki yapılan iş şahsî gözetici ekipmanlar (KKE) kullanmayı gerektiriyor. Ancak çalışanlar ikazlara karşın kullanmıyorlar. Biz bunu laboratuvarlarda çok yaşıyoruz. Öğrenci gözetici gözlüğü ve önlük kullanmak istemiyor. Bunları kullanınca kendisini kısıtlanmış hissediyor. Nasıl tahlil bulacağız? KKE’nin gereksinim durumunda bireylerin kullanmasını mecburî hissedeceği bir farkındalık eğitimine gereksinim var. Bu eğitim eksik, kişi mevzuat ve kanunların zoru ile değil de kendi muhtaçlığını hissederek ve hakikat kullanımını da bilerek yerinde ve vaktinde kullanmalıdır. İşçi kendisi gereksinim hissederek kurallara uyuyor ve KKE’leri kullanıyorsa o kurumda verilen eğitim gayesine ulaşıyor demektir. Sonuç olarak, sıkıntıların kaynağına inmemiz gerekiyor. Sorunun kaynağı görülmedikçe, yalnızca gerçek mevzuat hazırlamakla iş bitmiyor. Mevzuatın kendi başına tahlil olmayacağını son sarsıntı olayında daha uygun gördük. Bizdeki sarsıntı yönetmelikleri Japonya’dakilerden geri değil. Mevzuat, bilindiği üzere işyerindeki çalışma şartlarını belirleyen, riskleri azaltan ve iş kazalarının önlenmesi için gerekli olan kuralları içerir. Lakin mevzuat iş yapmaz. Değerli olan uygulayıcıların mevzuatı uygulaması için dirayetli ve kararlı olması gerekir” diye konuştu.
“YETKİLİLERİN EKSİK VE KUSURLARIN ÜZERİNE GİTMESİ GEREKİR”
Prof. Dr. Osman Çakmak, maddelerde değiştirilmesi gereken konuları da şöyle sıraladı:
“Sıkı yasal yükümlülükler, yaptırımlar, tesirli kontroller, daha düzgün eğitim, personel temsilcilerinin iş sıhhati ve güvenliği konusunda daha faal bir rol almasına müsaade verilmesi ve personellerin haklarının korunması ve öteki gerekli yasal değişikliklere gereksinim bulunuyor. Bir emekçi tek başına iş yerinde rahatsız olduğu bir durumu, risk gördüğü bir sorunu patrona söyleyebilir, bakanlığa bildirebilir lakin on gün sonra işten atılacaksa, alınan önlemler yerini bulabilir mi? Emekçinin öncelik telaşı ekmek ve hayat olduğunu biliyoruz. Keza patrona bağlı hali ile iş güvenlik uzmanı birebir formda bağlı bulunduğu iş yerini denetlemesi ve yanlışları ilgili mercilere söylemesi mümkün olabilir mi? Maddelerimizde bu türlü kimi tuhaflıklar var. Bunların bir an önce düzeltilmesine gereksinim var. Tarafların ve yetkililerin güzel niyetle ve cüretle eksik ve yanlışların üzerine gitmesi gerekir.”