Nöbetçi Eczaneler
Sıklıkla ABD ve İngiltere üzere ülkelerin güdümünde siyasetler üretmekle eleştirilen Milletlerarası Para Fonu’nun (IMF) reçete ettiği programların birden fazla uygulanamadan rafa kalktı. Genelde ağır kaideleri içeren ve ülkelerin yerli üretimini baltalayan siyasetleri dayatan IMF programlarının kıymetli bir kısmı iflas etti. 7’li Masa ortaklarının bel bağladığı IMF endeksli siyasetler, Türkiye’de de makûs deneyimlerle anılıyor.
14 Mayıs 2023, Türkiye’nin baht seçimlerinden birisi olmasının yanında, IMF defterinin bir daha açılmamak üzere kapatılmasının da 10’uncu yılı. Milletlerarası Para Fonu’ndan birinci borç 1961 yılında yapılan stand-by muahedesi ile Cemal Gürsel Hükümeti tarafından alındı. 1961-2005 yılları ortasında 19 stand-by muahedesi imzalayan Türkiye, toplamda 56,5 milyar dolarlık borç aldı. Türkiye, 2008’de mühleti biten son mutabakatın akabinde IMF ile yeni bir muahede imzalamayı reddetti.
Türkiye; Cumhuriyet tarihinin en derin ekonomik buhranı olarak tanımlanan 2001 krizini, IMF’nin dayatmacı siyasetleri uygulanmaya çalışılırken yaşadı. Bilhassa 1990’lı yıllardaki istikrarsız koalisyon hükümetleri periyodunda, Türkiye; IMF ile güç ekonomik kuralları kapsayan farklı mutabakatlar imzalamak yahut borç için kurumun kapısında beklemek zorunda kaldı. 1999 sonunda periyodun Başbakanı Bülent Ecevit, elindeki bütçeyle artık yürünemeyeceğini anlayınca IMF ile stand-by muahedesi imzalayıp, 4 milyar dolar borç aldı. Ancak, yanılgılı yapılan program kısa müddette çöktü. Türkiye bir sefer daha IMF’den ek borçlandı. AK Parti iktidara geldiği Kasım 2002’de, IMF’ye olan borcu 23,5 milyar dolar olarak devraldı. Türkiye, 14 Mayıs 2013 tarihinde IMF’ye olan borcunun son taksidini ödeyerek bu mali boyunduruktan kurtuldu.
CHP ile GÜZEL Parti’nin başını çektiği, HDP’nin ise gölge ortak olarak iştirak ettiği 7’li koalisyonun; tüm dünyanın kaçtığı IMF endeksli siyasetlerden medet umması dikkat çekiyor. Enflasyonu düşürmek için faizleri yükseltmek gerektiğini savunan 7’li Masa’daki partilerin iktisat kurmayları, Türkiye’nin şu anda uyguladığı düşük faiz uygulamalarına son vermeyi ve ekonomiyi soğutarak enflasyonu düşürmeyi planladıklarını açıkça söz ediyor. Şirket iflaslarını, işten çıkarmaları ve kemer sıkmayı beraberinde getiren yüksek faiz siyaseti, IMF’nin mali programlarının ana temasını oluşturuyor.
Oysa uygulayacakları ekonomik modelin merkezinde bulunan IMF’nin mali karnesi kırıklarla dolu. IMF tarafından finansal zorluk yaşayan ülkelere ‘kurtarma’ ismi altında sunulan iktisat programları, çok daha büyük mali krizlerle sonuçlanıyor. Memleketler arası Para Fonu, verdiği krediler karşılığında, acı reçetelerle bu ülkelerin ekonomilerini düzeltmektense onları dış borç sarmalına sokup kendisine bağımlı hale getiriyor. IMF güdümlü iktisat programlarının esiri olan Arjantin’den Meksika’ya, Yunanistan’dan Endonezya’ya, Şili’den Malezya’ya kadar pek çok ülke belini doğrultamadı. Kemer sıkma siyasetlerini ve yüksek faizi önceleyen IMF’nin programları nedeniyle iş yerleri ve büyük şirketler kepenk indirdi. Toplumsal devlet uygulamaları yok edilirken, ağır işten çıkarmalar yaşandı. Dayatılan yıkım siyasetleri nedeniyle ülkelerdeki yoksulluk derinleşti.
2008 global krizinden etkilenen Yunanistan 2 yıl sonra iflasın eşiğine sürüklendi. Ülkeye Avrupa Birliği ortakları ve IMF, acı reçete karşılığında 288 milyar avro kredi verdi. IMF’nin programı; 2060’a kadar ödenmesi gereken borç ve Yunan halkını zorlayan kemer sıkma siyasetine yol açtı. IMF aksiliğinin had safhaya ulaştığı Yunanistan, Avrupa’nın en borçlu ülkesi unvanından bir türlü kurtulamadı. 20 Ağustos 2018’de kurtarma programından çıkıldı. Lakin ulusal gelirin yüzde 180’ine ulaşan kamu borçları hala Atina’nın en büyük problemleri ortasında. Nobel ödüllü ekonomist Paul Krugman, IMF’nin kemer sıkma programının Yunan iktisadını içinden çıkılamayan bir yavaş büyüme/yüksek işsizlik sarmalına soktuğu görüşünü aktarmıştı.
IMF siyasetlerini reddeden AK Parti 20 yılda Türkiye iktisadını 4,5 kat büyüttü. IMF ve Batılı merkez bankalarının öncelediği kemer sıkma siyasetlerinin tersine üretimi, yatırımı, istihdamı ve ihracatı önceleyen Türkiye, salgın ve Ukrayna savaşının dünya ekonomilerini süratle içine sürüklediği dertli süreci de muvaffakiyetle atlattı. Dünya ekonomileri sakinlikle, işsizlikle, grevlerle boğuşurken; düşük faiz siyaseti uygulayan Türkiye, güçlü büyüme ile farkını gösterdi. Uygulanan yerli ve ulusal iktisat siyasetlerinin getirdiği güzelleşme sayesinde Türkiye’nin kamu borcunun ulusal gelire oranında da son 20 yılda 40 puanlık düşüş sağlandı. 2002’de yüzde 71,5 olan borcun ulusal gelire oranı yüzde 31,7’ye geriledi.