Haftanın tarihine bakış

Türk ordusu, 9 Eylül 1922’de İzmir’e girerek kenti düşman işgalinden kurtardı ve Lozan Barış Antlaşması’na uzanan süreç başladı.

Kurtuluş Savaşı’nın son safhası olan ve Türk ordusunun Anadolu’yu işgal eden Yunan birliklerine karşı 26 Ağustos 1922’de başlattığı Büyük Taarruz’da 30 Ağustos’ta kesin sonucun elde edilmesiyle Başkomutan Mustafa Kemal Paşa, ordulara bir bildiri yayımlayarak “Ordular, birinci amacınız Akdeniz’dir. İleri!” buyruğunu verdi.

2 Eylül‘de Uşak’a girildi. Dumlupınar Meydan Muharebesi’nde kendisinin de haberi olmadan Yunanistan Küçük Asya Ordusu’nun Başkomutanlığı’na getirilmiş General Nikolaos Trikupis, Afyonlu Ahmet Çavuş tarafından tutsak edildi.

Türk birlikleri, İzmir’e hakikat süratle ilerledi. Yunan birlikleri ve Rum siviller, Anadolu’dan çekildi. 9 Eylül 1922 sabahı Ahmet Zeki Beyefendi komutasındaki 2. Süvari Fırkası, akabinde Mürsel Paşa komutasındaki 1. Süvari Fırkası birlikleri ile 5. Süvari Kolordusu Kumandanı Mirliva Fahrettin Paşa komutasındaki birlikler İzmir’e girdi. Yunan bayrağı indirilerek yerine Türk bayrağı göndere çekildi.

Belkahve’den tarihi günü izleyen Başkomutan Mustafa Kemal Paşa, yanında Fevzi ve İsmet Paşalar ile 10 Eylül sabahı İzmir’e geldi ve Fahrettin Paşa ile buluşarak Hükümet Konağı’na gitti. Konağın balkonundan, başarıyı millete mal eden bir konuşma yaptı.

İzmir’in kurtuluşu, Ulusal Uğraş’ın sona ererek Türk milletinin kurtuluşu ve bağımsızlığını elde edişinin simgesi oldu.

Belli başlı öteki olaylar

4 Eylül

1063- Büyük Selçuklu Devleti’nin kurucusu Tuğrul Beyefendi öldü.

1682- İngiliz astronom Edmund Halley, daha sonra kendi ismi verilen kuyruklu yıldızı gördü.

1886- Apaçi yerlilerinin şefi Geronimo, ABD birliklerine teslim oldu. Son büyük Amerikalı-yerli savaşı sona erdi.

1919- Sivas Kongresi, Mustafa Kemal Paşa’nın konuşmasıyla açıldı.

1932- Dünya Barış Konferansı, Avusturya’nın başşehri Viyana’da toplandı.

1935- İstanbul telefon şirketi, hükümet ismine işletilmeye başlandı.

1936- İngiltere Hükümdarı 8. Edward, İstanbul’da Atatürk’ü ziyaret etti.

1970- Şili’de sosyalist başkan Salvador Allende lider seçildi.

1970- Prof. Dr. Erdal İnönü, Orta Doğu Teknik Üniversitesi Rektörü oldu.

1990- Gazeteci muharrir Turan Dursun, İstanbul’da uğradığı silahlı atakta hayatını yitirdi.

1996- Abdi İpekçi cinayetinin sanıklarından Oral Çelik, İsviçre tarafından Türkiye’ye iade edildi. Çelik, 16 Eylül’de 17 yıl ortadan sonra çıkarıldığı mahkemece tutuklandı.

2013- Müellif Yaşar Kemal’e, Ermenistan Kültür Bakanlığınca “Krikor Naregatsi” nişanı verildi.

5 Eylül

1669- Girit, Osmanlı İmparatorluğunca ilhak edildi.

1938- Atatürk, vasiyetnamesini yazdırdı. Vasiyet, 28 Kasım 1938’de açıldı.

1939- İstanbul müzeleri, II. Dünya Savaşı nedeniyle kapatıldı.

1945- Çok partili nizama geçişin birinci partisi olan Ulusal Kalkınma Partisi kuruldu.

1950- Müracaat fazlalığı yüzünden üniversite giriş imtihanı uygulaması başlatıldı.

1955- İstanbul Sultanahmet’te yeni Adliye Sarayı hizmete açıldı.

1960- Boksör Muhammed Ali (Cassius Clay), Roma Olimpiyatları’nda şampiyon oldu.

1963- 20-21 Mayıs’ta askeri darbe teşebbüsünde bulunan Albay Talat Aydemir, Ankara 1 Numaralı Sıkıyönetim Mahkemesince idama mahkum edildi.

1972- “Filistinli Kara Eylül Hareketi” militanları, Olimpiyat Oyunları için Münih’e gelen İsrailli atletlere ateş açtı, bir atlet öldü, biri ağır yaralandı, dokuz kişi rehin alındı.

1973- Devlet sinema arşivinde yangın çıktı, Atatürk’ün tek kopyalı sinemaları yandı.

1973- Dünyanın en uzun kara yolu tüneli, İsviçre’nin St. Gotthard bölgesinde açıldı.

1990- Hükümete yurt dışına asker gönderme ve Türkiye’de yabancı asker bulundurma yetkisi veren teklif, TBMM’de kabul edildi.

1991- Nelson Mandela, Güney Afrika’da lider seçildi.

2012- Afyonkarahisar’da askeri mühimmat deposunda patlama meydana geldi. Genelkurmay Başkanlığından yapılan açıklamada, patlamada 25 işçinin şehit olduğu, 15 işçinin yaralandığı açıklandı.

2016- Afganistan’ın başşehri Kabil’de art geriye düzenlenen iki intihar akınında 35 kişi hayatını kaybetti, 100’den fazla kişi yaralandı.

2019- Sudan’da Nisan 2019’daki askeri darbenin akabinde 39 aylık geçiş periyodunun birinci hükümeti kuruldu.

6 Eylül

1422- II. Murat, İstanbul kuşatmasını sona erdirdi.

1566- Osmanlı İmparatorluğu’nun en uzun müddet tahtta kalan ve en büyük padişahı kabul edilen Yasal Sultan Süleyman, Zigetvar Seferi sırasında 72 yaşında vefat etti.

1938- Başbakanlık Yüksek Denetleme Heyeti kuruldu.

1960- Türk Ulusal Güreş Ekibi, Roma Olimpiyatları’nda özgür güreşte 4 altın, 2 gümüş madalya aldı.

1962- Iğdır’da meydana gelen zelzelede 5 bin konut yıkıldı, 25 bin kişi evsiz kaldı.

1966- Yıldız Savaşları dizisi, NBC’de gösterilmeye başlandı.

1975- Diyarbakır Lice’deki zelzelede 2 bin 385 kişi öldü.

1977- Yumurtalık’tan dış ülkelere birinci petrol sevkiyatı başladı.

1980- Sovyetler Birliği, Güney Kore Havayolları’na ilişkin Boeing 747 uçağını düşürdü, 249 kişi öldü.

1986- İstanbul’daki Neve Şalom Sinagogu’na düzenlenen terör akınında 22 kişi öldü, 4 kişi yaralandı.

1987- Cumhuriyet tarihinin 3. referandumunda, 1982 Anayasası ile eski siyasetçilere konulan yasağın kaldırılması oya sunuldu. YSK, sonuçları yüzde 50,16 “evet”, yüzde 49,84 “hayır” olarak yasağın kaldırılması tarafında açıkladı.

1991- Ressam Fahrünnisa Zeyd, Ürdün’ün başşehri Amman’da öldü.

1998- Japon sinemasının büyük ustası Akira Kurosawa, 88 yaşında Tokyo’da öldü.

2004- İskenderun Körfezi’nde 4 yılı aşkın müddettir bekletilen “MV Ulla” isimli gemi, taşıdığı 2 bin 200 ton “toksik atık” yüküyle battı.

2005- Mersin’in Faziletli ilçesi Ayaş beldesinde (Elausa Sebaste) hafriyat çalışması yapan Roma La Sapienza Üniversitesi grubu, MS birinci yüzyılda Romalılarca yaptırıldığı sanılan, bölgenin en büyük tapınağını buldu.

2007- Pankreas kanseri tedavisi gören İtalyan tenor Luciano Pavarotti, 71 yaşında öldü.

2008- Ermenistan’ın başşehri Erivan’a giden Cumhurbaşkanı Gül, Ermenistan Cumhurbaşkanı Sarkisyan ile bir ortaya geldi. (A) Ulusal Futbol Kadrosu, Gül ve Sarkisyan’ın izlediği 19. Dünya Kupası Avrupa elemeleri 5. Küme’deki birinci maçında Ermenistan’ı, Tuncay ve Semih’in golleriyle 2-0 yendi.

2010- İrlandalı rock kümesi U2, İstanbul Atatürk Olimpiyat Stadı’nda konser verdi.

2011- Kahramanmaraş’ın doğal hoşlukları ortasında yer alan Tekir beldesindeki Yeşilgöz Göleti’nde araştırma yapan ODTÜ Obruk Mağara Araştırma Kümesi, Türkiye’nin en derin 5. mağarasını ortaya çıkardı.

2011- Türkistan’dan 1953’te Türkiye’ye göç eden “dünyanın en yaşlı kadını” 121 yaşındaki Gaışhıkaan Sıhıkaan, 58 yıl sonra verilen nüfus cüzdanıyla Türk vatandaşı oldu.

2013- Ulusal tenisçi İpek Soylu, ABD Açık Tenis Turnuvası’nda Belçikalı partneri Elise Mertens ile genç kızlarda çiftler kategorisinde yarı finale yükselerek tarihi bir muvaffakiyete imza attı.

2017- Sosyolog ve siyaset bilimci Prof. Dr. Şerif Mardin (90), İstanbul’da bir müddettir tedavi gördüğü hastanede hayatını yitirdi.

7 Eylül

1533- İngiltere Kraliçesi I. Elizabeth, Greenwich’te doğdu.

1822- Portekiz sömürgesi Brezilya bağımsızlığına kavuştu.

1909- Amerikalı direktör Elia Kazan İstanbul’da doğdu.

1923- İkdam, Akşam, İleri, Tercümanı Hakikat, Tevhidi Efkar, Tanin, Vatan ve Vakit gazeteleri, dizgici grevi nedeniyle çıkamayınca ortaklaşa “Müşterek” gazetesini yayımlamaya başladılar. Müşterek gazete iki hafta çıktı.

1936- İstanbul ve Ankara radyo şirketleri, satın alınarak devletleştirildi.

1936- Harp Okulu, İstanbul’dan Ankara’ya taşındı.

1938- Hatay Devleti Anayasası kabul edildi.

1946- Türkiye’de birinci büyük devalüasyon yapıldı. 1,83 lira olan ABD dolarının fiyatı, yüzde 54 artırılarak 2,83 liraya çıkarıldı.

1956- Birleşmiş Milletler tarafından, Köleliğin, Köle Ticaretinin ve Köleliğe Emsal Kurum ve Uygulamaların Kaldırılması Ek Mukavelesi kabul edildi.

1977- İstanbul’da tüp gaz kuyrukları oluştu.

1982- Esenboğa katliamı sanığı Levon Ekmekçiyan, birinci celsede vefat cezasına çarptırıldı.

1986- Şili’de Augusto Pinochet suikasta uğradı, beş muhafazası öldü.

2005- Türk sinemasının jönlerinden Efkan Efekan, akciğer kanseri tedavisi gördüğü hastanede 70 yaşında hayatını kaybetti.

2016- Milletlerarası Uzay İstasyonu’nda 534 gün geçirerek “uzayda kesintisiz en uzun müddet kalan Amerikalı” olan astronot Jeff Williams, dünyaya döndü.

2017- Türkiye’nin birinci bayan bakanı Türkan Akyol, tedavi gördüğü hastanede 89 yaşında hayatını kaybetti.

2020- Suudi Arabistan’ın başşehri Riyad’daki Ceza Mahkemesi, Cemal Kaşıkçı cinayetiyle ilgili davada yargılanan sanıklardan 5’ine 20’şer, birine 10, 2 şahsa de 7’şer yıl mahpus cezası verdi.

2021- ABD Ulusal Havacılık ve Uzay Ajansının (NASA) Mars’a gönderdiği Persevarence keşif aracı, Mars’tan birinci kaya örneğini aldı.

8 Eylül

1529- Yasal Sultan Süleyman Budapeşte’yi fethetti.

1609- Mimar sedefkar Mehmed Ağa, I. Ahmed’in isteği üzerine, Sultanahmed Külliyesi’nin inşasına başladı. Külliye, sekiz yıl sonra tamamlandı ve kullanıma sunuldu.

1862- Osmanlı Devleti ile Büyük Avrupa devletleri ortasında İstanbul Protokolü imzalandı.

1931- Bulgaristan’da yayımlanan “Yüzellilikler”in gazetesi “Açık Söz” kapatıldı.

1946- Bulgaristan’da referandum sonucu monarşi sona erdi.

1951- 48 Birleşmiş Milletler üyesi ile Japonya ortasında resmi barış muahedesi imzalandı.

1954- SEATO (Güney Asya Paktı) kuruldu.

1968- Balkan Atletizm Yarışları’nda maraton kısmında İsmail Akçay birinci, Hüseyin Aktaş ikinci oldu.

1977- İkinci Milliyetçi Cephe hükümetinin “Ekonomik İstikrar Tedbirleri Paketi” açıklandı.

2004- Kastamonu’nun Küre ilçesinde Etibank’a ilişkin bakır madeninde tünel çalışmaları sırasında kaynak yapılırken gaz sıkışması sonucu çıkan yangında 19 personel öldü, 19 emekçi yaralandı.

2011- Alevi çalıştayları sonucunda alınan kararlar doğrultusunda Alevilik, din kültürü ve ahlak bilgisi ders kitaplarında yer aldı. Buna nazaran, 2011-2012 eğitim öğretim yılından itibaren ilköğretim 4. sınıftan lise son sınıfa kadar din kültürü ve ahlak bilgisi ders kitaplarında Alevilik konusunun işlenmesine karar verildi.

2015- Iğdır’dan yola çıkan ve Dilucu Hudut Kapısı’nda vazifeli polis memurlarını taşıyan servis minibüsü ile müdafaa misyonu yapan arabanın, Aralık ilçesine bağlı Hasanhan köyü yakınlarından geçişi sırasında uzaktan kumandalı bomba patlatıldı. Atakta 13 polis şehit oldu, 4 polis yaralandı.

2016- MHP Milletvekili Meral Akşener, partisinden ihraç edildi.

2016- Gün ışığından daha fazla yararlanmak maksadıyla yaz saati uygulamasının her sene yıl uzunluğu sürdürülmesine ait karar, Resmi Gazete’de yayımlandı.

2017- Eski Ekonomi Bakanı Zafer Çağlayan, eski Halk Bankası Genel Müdürü Süleyman Aslan, eski Halk Bankası Genel Müdür Yardımcısı Levent Balkan ile Abdullah Happani hakkında ABD’de tutuklama kararı çıkartıldı.

2020- Bosna Savaşı’nda (1992-1995) Boşnak sivillere karşı savaş cürmü işlemekten aranan eski Sırp kumandan Ratko Djurkovic, Bosna Hersek’in kuzeydoğusundaki Ugljevik kasabasında yakalandı.

2020- Hatay’ın Reyhanlı ilçesinde 2013’te 52 kişinin hayatını yitirdiği terör saldırısının sorumlularından Ercan Bayat, Hatay’da yakalandı.

2022-DEAŞ’ın en değerli üst seviye yöneticilerinden “Abu Zeyd/Üstad Zeyd” kod isimli terörist Bashar Hattab Ghazal Al Sumaidai Türkiye’de yakalandı.

2022- İngiltere Kraliçesi 2. Elizabeth, 96 yaşında vefat etti. Elizabeth’in vefatının akabinde 73 yaşındaki oğlu Charles tahta geçerek İngiltere Hükümdarı oldu.

9 Eylül

1886- Bern Milletlerarası Kopya Hakları (Copyrights) Konvansiyonu toplandı.

1921- Sakarya Savaşı’nda Mustafa Kemal Paşa, kimi kumandanlarla “düşmanın direncinin kırıldığı” Polatlı’nın kuzeyindeki Zafertepe’ye gelerek Yunanlıların durumunu inceledi.

1922- 30 Ağustos Zaferi’nin kazanılmasının akabinde Yunan ordularını önüne katan Türk orduları, İzmir’e girdi.

1923- Halk Fırkası Tüzüğü onaylandı. Böylelikle CHP’nin kuruluşu gerçekleştirildi.

1933- İzmir Enternasyonal Fuarı’nın çekirdeğini oluşturan “9 Eylül Panayırı”nın birincisi, Genelkurmay Lideri Mareşal Fevzi Çakmak tarafından açıldı.

1971- Boğaziçi Üniversitesi’nin kurulmasına ait kanun kabul edildi.

1974- Keban Baraj ve Hidroelektrik Santrali açıldı.

1974- 11. Antalya Sinema Şenliği’nde Altın Portakal Ödülü’nü Lütfü Ömer Akat’ın “Düğün” sineması aldı.

1976- Çin Halk Cumhuriyeti Önderi Mao Zedung öldü.

1982- Türkiye’nin Burgaz Konsolosluğu İdari Ataşesi Bora Süelkan, Ermeni teröristlerce öldürüldü.

1984- Sinema direktörü ve oyuncusu Yılmaz Güney, 47 yaşında Paris’te öldü.

1991- Devrimci Personel Sendikaları Konfederasyonu yine faaliyete geçti.

1993- İsrail ve Filistin Kurtuluş Örgütü (FKÖ) birbirlerini tanımayı kabul etti.

1993- Türkiye Bilimler Akademisi (TÜBA) kuruldu.

1995- Türkiye Hoşu Yeşim Palandüz, Dünya Hoşu seçildi. Palandüz’den evvel, Keriman Halis 1932’de Dünya Hoşu seçilmişti.

2008- Pakistan’da suikasta kurban giden eski başbakanlardan muhalefet başkanı Benazir Butto’nun eşi Ali Asıf Zerdari devlet lideri oldu.

2009- İstanbul’da yaşanan sel felaketinde 26 kişi hayatını kaybetti.

2011- Gaziantep’te dünyanın en büyük mozaik müzesi niteliğini taşıyan Zeugma Müzesi açıldı.

2012- Irak mahkemesi, Irak Cumhurbaşkanı Yardımcısı Tarık el-Haşimi ve muhafazalarından Ahmed Kahtan hakkında gıyaplarında idam kararı verdi.

2013- Alkollü içkilerin perakende satışının 22.00-06.00 saatlerinde yapılamayacağına ait düzenleme yürürlüğe girdi.

2016- Kuzey Kore, nükleer savaş başlıklarının gücünü ölçmek için nükleer patlama denemesi yaptı. 10 kilotonluk güce sahip deneme 5,3 büyüklüğünde bir yer sarsıntısını tetikledi.

2019- Tiyatro oyun müellifi, direktörü, oyuncusu ve seslendirme sanatkarı Dinçer Sümer, 81 yaşında hayatını yitirdi.

2020- Tuğgeneral Sezgin Erdoğan, İdlib’deki vazifesi sırasında rahatsızlanarak şehit oldu.

2020- Ulusal İstihbarat Teşkilatı (MİT) mensuplarının ifşa edilmesine ait Odatv Genel Yayın Direktörü Barış Pehlivan’ın da ortasında bulunduğu davada karar açıklandı. 3 sanığın “istihbarat faaliyeti ile ilgili bilgi ve evrakları ifşa etmek” kabahatinden 4 yıl 8 ay 7’şer gün hapsine karar verilirken Barış Pehlivan ve Hülya Kılınç’ın da tıpkı cürümden 3 yıl 9’ar ay hapislerine hükmedildi.

2020- Tiyatro, sinema ve dizi oyuncusu Halil Kumova (64), sinema çekimi için bulunduğu Malatya’da rahatsızlanarak kaldırıldığı hastanede hayatını kaybetti.

2022 – İstanbul Avcılar’da 4 metrobüsün çarpıştığı kazada 99 kişi yaralandı.

10 Eylül

1623- Sultan IV. Murat tahta çıktı.

1920- Türkiye Komünist Partisi (TKP) Bakü’de kuruldu.

1921- Sakarya Savaşı’nda Türk karşı taarruzu başlatıldı ve Duatepe alındı.

1943- İstanbul Kapalıçarşı’da çıkan yangında 200’den fazla dükkan yandı.

1970- ABD’nin Türkiye’de haşhaş ekimini yasaklama önerisi Mecliste reddedildi.

1974- İstanbul’da Haliç Köprüsü hizmete girdi.

1976- İstanbul’a gelmekte olan İngiliz Havayolları’na ilişkin yolcu uçağı ile Yugoslav yolcu uçağı Zagreb yakınlarında çarpıştı, 25’i Türk 176 kişi öldü.

1981- Picasso’nun Guernica tablosu, 40 yıl sonra ABD’den İspanya’ya döndü.

2007- Pakistan’ın sürgündeki eski Başbakanı Navaz Şerif, yedi yıl ortadan sonra ülkesine döndü. Havaalanında gözaltına alınan Şerif, daha sonra hudut dışı edildi.

2009- Kent içi sabit telefon hizmetlerinin rekabete açılması ve sabit telefonlarda numara taşınabilirliği uygulaması başladı.

2015- KKTC Cumhurbaşkanı Mustafa Akıncı ve Rum başkan Nikos Anastasiadis, Lefkoşa’daki orta bölgede bulunan Ledra Palace Otel’de dini başkanlarla bir ortaya geldi.

2017- DEAŞ’la çabayı münasebet gösteren ABD, Suriye’de terör örgütü PKK/PYD’ye 70 tır askeri yardım gönderdi.

2018- Ankara Merasim Sokak’ta 29 kişinin hayatını kaybettiği bombalı taarruza ait davada 6 sanığa 30’ar defa ağırlaştırılmış müebbet ve 1185’er yıl mahpus cezası verildi.

2021- Rus güç şirketi Gazprom, Kuzey Akım 2 Doğal Gaz Boru Sınırı inşaatını tamamladığını duyurdu.