Nöbetçi Eczaneler
İZMİR’deki Dokuz Eylül Üniversitesi (DEÜ) Mühendislik Fakültesi Jeoloji Mühendisliği Kısmı Öğretim Üyesi Doç. Dr. Ökmen Sümer, Kahramanmaraş merkezli büyük yıkıma ve ölümlere yol açan sarsıntı öncesi 18 Aralık 2022’de Kırıkhan’da 4.8 ve 15 Ocak 2023’te ise Sivrice’de 4.9 büyüklüğünde artçısı olmayan 2 öncü zelzele gerçekleştiğini tespit ettiklerini belirtti. Doç. Dr. Sümer, “Uzun yıllar güç biriktiren fay, hem kuzeyden hem güneyden kırılacağı uzunluğu bize işaret etmiş. Ondan sonra da 6 Şubat’ta fay kırıldı” dedi.
Türkiye, 6 Şubat’ta Kahramanmaraş merkezli 11 ili etkileyen 7.7 ve 7.6 büyüklüğündeki sarsıntılarla sarsıldı. Sarsıntılar yıkım, mevt ve yaralanmalara yol açtı. Sarsıntısı inceleyen DEÜ’lü bilim insanları, büyük afet öncesi gerçekleşen 2 sarsıntıya odaklandı. 18 Aralık 2022’de Kırıkhan’da 4.8, 15 Ocak 2023’de ise Sivrice’de 4.9 büyüklüğünde meydana gelen iki sarsıntının artçı üretmemesi dikkatlerini çekti. Olağan kurallarda 5’e yakın zelzelelerin artçılara yol açmasına karşın, bölgede rastgele bir hareketliliğin olmadığı görüldü. Ayrıyeten bu iki zelzele olurken, diğer bir lokasyonda, büyük zelzelenin yaşandığı fayın tam ortasında, aralık ila ocak ayları ortasında sarsıntı fırtınası da yaşandığı görüldü.
DEÜ Mühendislik Fakültesi Jeoloji Mühendisliği Kısmı Öğretim Üyesi Doç. Dr. Ökmen Sümer, bahisle ilgili bilgi vererek şunları söyledi: “Kahramanmaraş merkezli 6 Şubat’ta gerçekleşen sarsıntıdan yaklaşık 2 ay evvel kırılan fayın her iki ucunda 2 sarsıntı gerçekleşti. Birinin büyüklüğü 4.8, oburu 4.9. Olağanda 4.8’lik zelzelelerin artçı üretmesini bekleriz lakin bu 2 zelzelenin artçı üretmediğini gördük. Bu tarafta çalışmalarımızı ağırlaştırdık. Ayrıyeten şunu gördük ki; büyük sarsıntıdan 1 ay evvel fayın tam ortasında, 6 Şubat’ta kırılan büyük fayın da orta noktasına denk gelen lokasyonda, büyüklüleri 3 ila 3.9 ortasında değişen sarsıntılardan oluşan ufak bir sarsıntı fırtınası da yaşandı. Yıkıcı sarsıntıdan evvel bu durumun farkında değildik. Sonra yaptığımız araştırmada bunu gördük. Bu zelzele fırtınasından 1 ay sonra ise yıkıma yol açan büyük sarsıntı oldu. Uzun yıllar güç biriktiren fay, hem kuzeyden hem güneyden kırılacağı uzunluğu bize işaret etmiş. Ondan sonra da 6 Şubat’ta fay kırıldı.”‘HABER VEREN VE ARTÇISI OLMAYAN ÖNCÜ SARSINTILAR YARATTIĞINI GÖRDÜK’6 Şubat’taki ölümlere yol açan büyük zelzeleden sonra öncü zelzelelerle ilgili çalışma yaptıklarını belirten Doç. Dr. Ökmen Sümer, “DEÜ olarak bir proje başlattık. Dünyada gerçekleşmiş 7.5’ten büyük olan 476 zelzeleden bilhassa doğrultu atımlı olanların ve üzerinde çok uzun mühlet kırılma olmayanlarda bu öncü sarsıntıların gerçekleştiğini gördük. Örneğin 7.8 büyüklüğündeki 2001 yılında Çin’de, 2005 yılında 7.6 büyüklüğündeki Pakistan’da ve yeniden 2022 yılında 7.6 büyüklüğünde Meksika sarsıntılarının, 6 Şubat Kahramanmaraş sarsıntısına benzeri biçimde kendi içinde artçıları olmayan büyükleri 5’e varan öncü zelzeleler ürettiğini saptadık. Haber veren ve artçısı olmayan öncü sarsıntılar yarattığını gördük” tabirlerini kullandı.’500 FAYDAN 180’İNİ BİLMİYORUZ’
Öncü sarsıntıların tespitinin çok kıymetli olduğunu vurgulayan Doç. Dr. Ökmen Sümer, “Türkiye için ne yapılabilir. Sismik boşlukların nerede olduğunu anlamamız gerekiyor. Bunların birçoklarını aslında biliyoruz, üzerlerinde bilimsel çalışma yapıldı ve halihazırda yapılıyor lakin yaklaşık 500 faydan 180’ini bilmiyoruz. Önümüzdeki 2 sene içinde bunları bitirerek, sismik boşlukların tamamını öğreneceğiz. Bu da başlayacak çok kıymetli bir projeyle tespit edilecek. AFAD, Etraf, Şehircilik ve İklim Değişikliği Bakanlığı ve MTA ile TÜBİTAK başkanlığında yaklaşık 14 üniversite 98 bilimsel araştırmacının çalıştığı proje hayata geçecek. Bu proje ile Türkiye’deki sismik boşlukları belirleyip, kaç yıldır sarsıntı üretmedikleri konusunda bilgi edineceğiz. Sonra dünyanın tahminen en uygun sistemine sahip AFAD ve Kandilli’nin imkanlarıyla bu sismik boşluktaki fayları daha düzgün dinleyeceğiz. Tahminen de daha ileride 6 Şubat’taki Kahramanmaraş sarsıntısına emsal bir oluşumun olduğunu görürsek en azından 1-2 ay evvelce büyük zelzelenin olabileceği ihtimali üzerine yaklaşım gösterebileceğiz. Ayrıyeten bu çalışma dünyada bu kapsamda birinci kez yapılacak bir çalışma olacak” diye konuştu.