Nöbetçi Eczaneler
– Çatısında amfora bodrumunda pagan mezarı bulunan Pir Süleyman Mescidi dikkat çekiyor
İlk pagan mezarının bulunduğu Pir Süleyman Mescidi havadan görüntülendi
İSTANBUL – İstanbul Fatih’te bulunan birinci pagan mezarı, Pir Süleyman Mescidinin bodrumunda yer alıyor. Çatısında Bizans periyoduna ilişkin amforalar olan yaklaşık bin 700 yıllık pagan mezarlığı İstanbul’un fethinden sonra evvel tekkeye akabinde da mescide çevrildi. Tarihi ve yapısı ile dikkat çeken Pir Süleyman Mescidi havadan görüntülendi.
Fatih’te bulunan Pir Süleyman Mescidinde 2014 – 2016 yılları ortasında onarım çalışması yapılmıştı. Evsizlerin konakladığı ve çöp yığınlarının bulunduğu mezar yapısı uzun yıllar boyunca metruk kalmıştı. Çalışmalar çerçevesinde yapının dikkat cazip tarihi gün yüzüne çıkmıştı. Hristiyanlığın resmi kabulünden evvel bir devlet yöneticisine ilişkin olduğu düşünülen yaklaşık bin 700 yıllık pagan mezarlığı İstanbul’un fethinden sonra Pir Süleyman Efendi tarafından evvel tekkeye akabinde da mescide çevrildi. Mescidin haziresinde yer alan isimsiz mezarın da Pir Süleyman Efendi’ye ilişkin olduğu düşünülüyor. Tarihi yapının en altında bir su kuyusu bulunuyor. Mescidin bodrumunda 8 kısımlı pagan mezar yapısı yer alıyor. Mezarın üstünde mescidin olması çatısında da amforaların bulunması burayı dikkat alımlı bir hale getiriyor. Değişik tarihi ve mimarisiyle herkeste merak uyandıran Pir Süleyman Mescidi havadan görüntülendi.
“Yapı birinci yapıldığında bir mezar yapısı olarak inşa ediliyor”
Tarihi yapıyı anlatan Arkeolog Murat Sav, “İlk yapıldığı süreçteki ismini bilmiyoruz lakin yapıldığı periyotla ilgili olarak doğal ki bilgi sahibiyiz. İnşaat teknolojisi, kullanılan gereçler, planı bu tıp yapıların 4. yüzyıl ile 5. yüzyıl ortasındaki dilime ilişkin olduğunu gösteriyor. Yapı birinci yapıldığında bir mezar yapısı olarak inşa ediliyor. Bu tıp yapıların bir özelliği var. Sıradan beşerler için düşünülebilecek, inşa edilebilecek bir yapı değil. Muhtemelen devrin İstanbul’unda yaşayan kıymetli devlet adamlarından bir tanesi tarafından yapılmış olabilir. Bu mezarlar arkasolyum olarak terminolojide geçer yani bunlar çok nişli mezarlardır. Pir Süleyman Mescidinin altındaki bu mezar yapısının girişi doğudandır. Mescidin ana yapısı doğu, batı, kuzey ve güney aksanındadır. Buradaki çok nişli yapılarda, nişlerin içerisine definler yapılıyor. Mezar yapısının Hristiyanlık inancına uygun olarak yapıldığına dair rastgele bir işaret üzerinde bulunmuyor. Bu yapıların inşa edildiği süreçte şimdi Hristiyanlık resmi olarak ya kabul edilmemiş yahut kabul edilmiş olsa bile daha şimdi Hristiyanlığa geçiş tamamlanmamış. 4. ve 5. yüzyıllar bilhassa bu iki inanç ortasında önemli yarışların ve çatışmaların yaşandığı bir süreçtir. Her ne kadar periyodun pagan muharrirlerinin yazdıkları pek çok şey günümüze ulaşamasa da birtakım bölümün anlatmış olduğu küçük küçük bilgilerden bunu çıkarmamız mümkündür. Hatta İstanbul’da büyük isyanların olduğunu da biliyoruz. 20. yüzyılda bu civarda yapılan hafriyatlarda ve inşaat çalışmalarında bu alanların mezarlık alanı olduğuna dair pek çok ipucu keşfedildi. Büyük bir ihtimalle buradaki gömüler Bizans periyodunda kaldırıldı. Tahminen de Hristiyanlıkla birlikte yerine yeni gömüler yapıldı. Ancak burada enteresan bir şey var üst taraftaki mescit olan yapımızın alt tarafındaki mezarlığın altında ana kaya oyularak yapılmış üst tarafı da tonoz formunda tuğlalarla örülerek hazırlanmış küçük bir yer var. Bu yerin içi de suyla doluyor. Bu yerin tam olarak yapılmasının fonksiyonunu, ne gayeye hizmet ettiğinin net bir göstergesi yok. Su çok eski çağlardan beri kutsal bilhassa de kaynak olarak çıkan yerler. Buradaki su da devamlı var, susuz bir periyodu yok. Su yeriyle birlikte üst tarafta 8 nişli mezar yapısı onun üzerinde de kare tertibe sahip günümüzdeki mescit yapısı bulunuyor. Mescit yapısının üst tarafındaki kare yapısı da sekizgene geçiş yapıyor” dedi.
“Bazı yapıların çok örneği vardır fakat bu yapının İstanbul’da bir örneği yok”
Osmanlı periyodunda yapının mescide dönüştürülmesi hakkında bilgi veren Arkeolog Murat Sav, “Osmanlı devrine geldiğimizde yani 1453 yılından sonra 1490’lı yıllarda elimizdeki kaynaklar burasının tekkeye çevrildiğini gösteriyor. İsminden da anlaşıldığı üzere Pir Süleyman Efendi tarafından dönüştürülüyor. Batı tarafında küçük bir haziresi mevcut. Haziredeki isimsiz bir mezar taşından ötürü sanki Pir Süleyman Efendi’ye mi ilişkin sorusunu gündeme getirdi ama bu mevzuda çok net bir bilgimiz yok. 1700’lü yıllarda bu alanda çok sık yangınlar yaşanıyor. Mescit yapısı bu yangınlarda zara görüyor ve onarılıyor. Onarıldıktan sonra minber koyularak mescide dönüştürülüyor ve artık cuma namazı kılınmaya başlanıyor. Fakat işin değişik tarafı mescide rastgele bir minare yapılma gereği hissedilmiyor. Osmanlı devrinden beri minaresiz kullanıldığı için onarım sırasında da gündeme gelmedi. Bu mescit her devir açıktı kullanılan bir mescitti. Biraz atıl vaziyetteydi zira içinde uzun yıllardır evsiz insanların yaşamasından ötürü bu hale geldi. Kimse ilgilenmemiş. 1950’lili yıllarda devrin Vakıflar Genel Müdürlüğü tarafından çatıda yapılan çalışmalarda da 360 derece çatı eteğini dolaşan amforalar keşfediliyor hatta onlara dokunulmadan üzeri kapatılarak tekrar olduğu üzere bırakılıyor. 2013 yılında Vakıflar Genel Müdürlüğü’nün yaptığı onarımda tekrar keşfedildi ve olduğu üzere bırakıldılar. Mescit yapısının altındaki mezar yapısı ise son onarım çalışmasında kazıldı. Günümüze ulaşmış hali neyse o halde bırakıldı. İstanbul mimarlık tarihine bakacak olursak bu yapı ünik yapılardan bir tanesi zira birtakım yapıların çok örneği vardır lakin bu yapının İstanbul’da bir örneği yok” tabirlerini kullandı.