Nöbetçi Eczaneler
Joe Biden idaresinin mevcut sorunlara karşın Cumhurbaşkanı Erdoğan’la bağ kurmaya mecbur olduğunu tabir eden Jeffrey, “Küresel durum o kadar tehlikeli ve Türkiye o kadar değerli ki, Biden idaresi, bilhassa de Cumhurbaşkanı Erdoğan’la direkt alaka kurmak zorunda” tabirini kullandı.
Erdoğan’la temasın Amerika için ‘en kıymetli lakin en güç adım’ olacağını belirten Jeffrey, giderek daha fazla Amerikan aykırısı haline gelen Türklerin bunda haklı sebepleri bulunduğunu kaydetti.
Türkler tarihi bir üçüncü devir için Erdoğan’ı cumhurbaşkanı seçti. Liderliği muhtemelen Batı’yı kızdırmaya devam edecek fakat Washington Türkiye’nin yakın etrafındaki kaygılarını anlamaya çalışırsa bağlardaki tansiyonu aşacaktır.
Zorlu bir rekabetten sonra Erdoğan’ın gibisi görülmemiş galibiyeti, muhtemelen Türkiye’nin Batı tarafında bir diken olarak kalmasına kapı araladı fakat G-20 büyüklüğündeki güçlü iktisadı, diplomasideki uzmanlığı, askeri gücü ve her şeyden evvel pozisyonu ile Türkiye bu tehlikeli devirde katiyen gereklidir.
Erdoğan’la ilgi kurmak en değerli lakin en güç adım. Birden fazla Türk üzere o da son 20 yılda Amerika ve Avrupa’ya karşı bir dereceye kadar haklı bir kızgınlık besliyor. Lakin birçok Türk’ün tersine Erdoğan, kültürel ve duygusal açıdan Batı yanlısı olmaktan çok Batı’ya karşıdır. Ama düzgün haber şu ki karşılıklı işbirliği kaide.
Washington ve Brüksel, karşılıklı ahenk istiyor, ki bu Erdoğan’ın pek uygun yapmadığı bir şey. Bununla birlikte global durum o kadar tehlikeli ve Türkiye o kadar kıymetli ki, Biden idaresi, bilhassa de Cumhurbaşkanı Erdoğan’ın kendisiyle yakın ilgi kurmak zorunda. Biden’ın 30 Mayıs’ta Erdoğan’ı araması kıymetli bir birinci adımdı.
Etkileşim gerekli lakin problemleri çözmek için kâfi değil. Türkiye, yakın etrafındaki siyasetlere yaklaşımlarından dolayı yıllardır Washington ve AB ile çatışma halinde. Tansiyonları çözmek ve hatta yönetmek, Türkiye’de ve Batı’da yerleşik zihniyetler tarafından engelleniyor.
Türkiye 2020’den beri kuzeybatı Suriye, Libya, Kafkaslar ve en değerlisi Ukrayna’da Rusya’ya karşı yürüttüğü hareketlerde görüldüğü üzere, Rus yayılmacılığına varoluşsal olarak karşıdır. Lakin Türkiye’nin Moskova’yı yönetme konusunda son derece dikkatli olmayı gerektiren kritik çıkarları vardır. Rusya ile karşılıklı ticareti 60 milyar doların üzerinde; ABD ile olanın iki katı. Ayrıyeten Türkiye gaz ithalatının yüzde 50’sini Rusya’dan yapıyor.
Türkiye’nin Rusya’ya NATO yaptırımları uygulamasını yahut S-400 alımını bilakis çevirmesini talep etmeyi sürdürmek, çok az bir yarar için daima baş ağrısı yaratacaktır.
Türkiye ile ABD ortasındaki en kuvvetli sıkıntı PKK’dır. Türkiye’deki büyük Kürt nüfusun birçok ülke çapına dağılmış ve nüfusun geri kalanıyla bütünleşmiş durumda. PKK ayrılıkçılık maksadında başarılı olamadı. PKK’nın Irak-Suriye çizgisinde militanları bulunuyor ve bu da tansiyonu artırıyor. ABD’nin birebir vakitte PKK’yı terör örgütü olarak görmesi biraz ironik.
Bu bahisteki asıl değişim, ABD’nin PKK’nın Suriye kolu YPG’yi SDG olarak isimlendirip IŞİD’e karşı desteklemesinden sonra geldi. Bu siyaset başlangıç kademesinde büyük bir sorun değildi ancak tahlil süreci sonrası 2015-2016 yılında PKK’ya yönelik Türkiye’nin başlattığı operasyonlar ve örgüte karşı sert hal her şeyi değiştirdi. Bu ortada Amerika’nın 100 bin kişilik YPG kuvvetine öncülük ederek Suriye’nin yüzde 20’sini ve milyonlarca Suriyeliyi denetim etme hırsı, Ankara-Washington çizgisinde kıymetli bir tansiyon yarattı.
YPG’nin Fırat’ın batısına geçmesine göz yuman Washington sonraki devirde örgütü silahlandırmaya devam etti. PKK/YPG’nin (SDG’nin) durumu, Ankara-Şam-Washington alakaları bilinmeyen olduğu için durumu zehirlemeye devam ediyor.
Washington ve Brüksel’in Türk bakış açısını manaya yeteneği, etnik Ermeni, Yunan ve Kürt kümelerden Erdoğan tersi yeni muhafazakarlara, S-400 alımına sonlanan savunma yetkililerine ve Türkiye’deki hareketlere kadar çeşitli lobilerin sistematik muhalefetiyle engelleniyor.
Türk kamuoyu ise hükümetin esnekliğini sınırlayarak çok daha Batı zıddı haline dönüşmüş durumda. Hasebiyle makul mevzularda ilerlelme fakat Washington bu mahzurların üstesinden gelebilirse sürdürülebilir.
Erdoğan’ın seçim zaferi ABD ve Türkiye’ye tekrar başlama talihi veriyor. Süratli, en üst seviye angajmanın ötesinde Washington ve Ankara artık mümkün olan süratli kazanımlar üzerinde çalışmalı: İsveç’in NATO’ya iştiraki, F-16 satışı, Suriye’de PKK/YPG’ye saldırmazlık garantisi, Yunanlılarla sükûnet ve Antony Blinken tarafından da desteklenen Ermenistan-Azerbaycan yakınlaşması…
Daha düzgün alakalar mümkün lakin ne Ankara ne de Washington bunun önündeki mahzurları görmekten imtina edemez.
